چرا به آرامگاه علی بن موسی الرضا برویم؟
آستان قدس رضوی، محل دفن علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان است. این مکان که در مرکز شهر مشهد در استان خراسان رضوی قرار دارد، یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های مذهبی کشور ایران است. این نگین درخشان در شهر مشهد، امید بسیاری از آرزومندان است و مردم برای آرامش دل و حاجت گرفتن، به این حرم مطهر مشرف می‌شوند. بسیاری از عاشقان این حضرت در دل آرزو دارند که ای کاش در زمان زندگی امام رضا زنده بودند و از وجود ایشان استفاده می‌کردند. در سال‌های اخیر، شهر مشهد به علت ازدیاد مسافران، وسیع‌تر شده‌است و حرم امام هشتم (ع) نیز با ساخت صحن‌ها و رواق‌های بیشتر، گسترده‌تر شده‌است.
آشنایی با آرامگاه علی بن موسی الرضا
آرامگاه علی بن موسی الرضا، مجموعه‌ای عظیم، شامل چندین صحن، رواق، آرامگاه‌ها، کتابخانه و موزه‌ها است. همچنین، دو مسجد بالاسر و گوهرشاد از مهم‌ترین بناهای متصل به آن محسوب می‌شوند.
معماری زیبا و مساحت کل حرم امام رضا
حرم مطهر امام رضا (ع) معماری و طراحی زیبایی دارد. این مکان دارای گنبد بلند زیبای طلایی رنگ و مناره‌های بلند متعددی است. این مجموعه چندین صحن و چند‌ده رواق را شامل می‌شود. در ادامه به معرفی قسمت های مختلف حرم امام رضا (ع) می‌پردازیم.
گنبد حرم امام رضا (ع)
گنبد حرم مطهر، به صورت دو پوسته‌ای است. پوسته داخلی که از درون حرم دیده می‌شود، قدیمی‌ترین پوسته است که طبق روایات، پیش از خاکسپاری علی بن موسی‌الرضا، وجود داشته‌است.
طبق اسناد موجود در اواخر قرن نهم، روی پوسته داخلی، پوسته خارجی کنونی را که طلایی می‌باشد ساختند. ارتفاع گنبد تا بالای طوق گنبد، ۳۱ متر است. گنبد، دو پوشش دارد که در بالای ضریح قرار دارند. اولین پوشش، گنبدخانه حرم است که از طاقی‌تاژ و مقرنس‌کاری تشکیل شده‌است و به آن قبه می‌گویند. پوشش دوم ،روی آن قرار دارد و به آن گنبد گفته می‌شود. اختلاف این دو پوشش، فضایی خالی به ارتفاع ۱۳ متر است.
مناره حرم امام رضا (ع)
مناره کنار گنبد طلا، به‌صورت منفرد ساخته شده‌است و قدیمی‌ترین مناره مجموعه می‌باشد. طبق روایتی، ساخت این مناره به اوایل قرن ششم هجری قمری و همزمان با ساخت گنبد، برمی‌گردد. با دو مناره مسجد گوهرشاد، به طور کلی دوازده مناره در بناهای اطراف حرم وجود دارد.
مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد از بناهای عهد تیموری است که در اوایل قرن ۹ هجری قمری ساخته شده‌است. این مسجد با شش قرن قدمت در جنوب حرم واقع شده‌است. دستور ساخت این مسجد توسط گوهرشادبیگم همسر شاهرخ میرزا فرزند امیرتیمور‌گورکانی داده شد. این مسجد از سمت شمال به دو رواق تاریخی، دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است. همچنین از جنوب به صحن قدس، از شرق به رواق امام خمینی و از غرب به بست شیخ‌بهاءالدین متصل می‌شود.
صحن و رواق
در حال حاضر، ۹ صحن به نام‌های انقلاب، آزادی، جمهوری اسلامی، قدس، جامع رضوی، غدیر، کوثر، هدایت و بعثت در مجموعه آستان قدس قرار دارد. همچنین در کل مجموعه حرم امام رضا (ع)، 26 رواق مختلف قرار دارد.
نقاره خانه
هنگامی که زائر حرم امام رضا (ع) باشید، حتما نوایی از نقاره خانه به گوشتان می‌خورد. هر روز صبح و عصر، قبل از طلوع و غروب آفتاب، صدای طبل و نقاره‌زنی در صحن حرم طنین‌انداز می‌شود. نقاره‌زنی تنها به طلوع و غروب خورشید محدود نمی‌شود و معمولا در شب ولادت ائمه (ع)، اعیاد معروف مسلمانان و عید نوروز این نوای جالب به گوش می‌رسد. از دیگر دلایلی که باعث می‌شود طبل‌ها و شیپورهای نقاره‌خانه به صدا درآید، حاجت‌روایی (شفا یافتن) یک بیمار است. در این هنگام ،نقاره‌خانه به صدا در می‌آید تا دیگران هم در خوشحالی این افراد سهیم شوند.
مساحت کل حرم امام رضا (ع) در طی بازسازی‌های متعدد، در طول سالیان متمادی از ۱۲ هزار مترمربع به حدود یک میلیون متر مربع رسیده‌است که این موضوع آن را به یکی از بزرگترین مکان‌های مذهبی جهان تبدیل کرده‌است.
تاریخچه زندگی علی بن موسی الرضا
علی بن موسی بن جعفر (ع)، معروف به امام رضا (ع)، هشتمین امام شیعیان است. پدر ایشان امام هفتم، موسی کاظم (ع) و مادرشان نجمه خاتون بود. علی بن موسی الرضا خواهر و برادرهای متعددی داشتند که معروف‌ترین آنها، حضرت معصومه (س)، شاه‌چراغ و سید میر محمد هستند. سالروز ولادت این امام عزیز ، 11 ذی‌القعده سال 148 هجری قمری می‌باشد. ایشان بعد از پدر خود امام موسی کاظم (ع) و قبل از پسرشان امام محمد تقی (ع) به مدت ۲۰ سال امامت را بر عهده داشتند. امامت این امام بزرگوار با خلافت هارون الرشید، به مدت 10 سال، با محمد امین حدودا ۵ سال و نهایتا با خلافت مأمون، ۵ سال همزمان بوده‌است.
آرامگاه علی بن موسی الرضا در اسناد تاریخی
امام رضا (ع) در زمانی که شیعیان، مدام در حال شورش علیه خلفای عباسی بودند، زندگی می‌کردند. مأمون که به دنبال راهی برای پیروزی بر این شورش‌ها بود، تصمیم گرفت جایی برای او در حاکمیت خود مقرر کند. به همین علت پست ولیعهدی را به او اعطا کرد. اما وی بعدها این کار خود را اشتباه قلمداد کرد و برای جبران این اشتباه، در سال 203 هجری شمسی، این بزرگوار را با سم به شهادت رساند. این امام شهید در یکی از روستاهای خراسان به خاک سپرده شد که بعد از این ماجرا به نام مشهد یعنی محل شهادت تغییر نام یافت.
قبر اصلی امام رضا (ع)، کنار قبر هارون‌الرشید قرار دارد و در ابتدا این بنا، آرامگاه هارون بوده‌است. پس از ویرانی حرم به دست سبکتکین پادشاه غزنوی (طبق برخی روایات)، عمیدالدوله فایق، بقعه را ترمیم کرد و شهر مشهد را نیز تا حدودی آباد نمود. در سال 400 هجری قمری ابوبکر شهمرد به دستور سلطان محمود غزنوی بنای حرم را یک بار دیگر بازسازی کرد که با توجه به سنگ نوشته قبر اصلی امام رضا (ع) مشخص است که بنا، بار دیگر نیز در سال 516 هجری قمری تعمیر شده‌است.
طبق اسناد معتبر قبر اصلی امام رضا در زیرزمین (سرداب) قرار دارد و چندین متر با قبر کنونی و ضریح اصلی اختلاف ارتفاع دارد. حرم مطهر امام رضا (ع) در طول سالیان طولانی چندین بار مرمت و بازسازی شده‌است تا هم‌اکنون به صورت کنونی درآمده‌است. در این قسمت باید به یک شایعه پاسخ داد. برخی می‌گویند که قبر امام رضا در مشهد نیست، اما برای شفاف ساختن این موضوع، باید عنوان کرد، درست است که این مکان محل دفن هارون‌الرشید بوده‌است، اما این بدان معنی نیست که قبر امام رضا (ع) در این مکان نباشد.
10 سال پس از مرگ هارون، بعد از شهادت امام رضا (ع)، طبق وصیت خود امام، قبر او در این مکان حفر شد. اما مامون برای تحقیر امام عزیز دستور داد او را در پایین پای هارون دفن کنند. طبق اسناد معتبر قبر امام رضا (ع) و هارون کنار هم قرار دارد.
عجایب حرم امام رضا (ع)
حرم امام رضا (ع)، سالانه میزبان حدودا 20 میلیون زائر است و بسیاری از این افراد با دلی پر امید، با خشوع و خضوع، به امید برآوردن حاجات به این مکان وارد می‌شوند. قسمت‌های مختلفی در حرم امام رضا وجود دارد که یا تاریخچه طولانی دارند یا اتفاقات عجیبی در آنها افتاده‌است. یکی از عجیب‌ترین قسمت‌های حرم امام رضا، شفا یافتن بیماران، در محلی معروف به پنجره فولاد است. افرادی که اعتقاد عمیق قلبی دارند، بیماران خود را به این قسمت می‌آورند و از صمیم قلب برای شفای آنها دعا می‌کنند.
جالب است بدانید تا به حال بیماران زیادی در این مکان مقدس، سلامت خود را به طور کامل به دست آورده‌اند. از دیگر اتفاقات جالب در مورد این مکان این است که، طبق برخی روایات، بعد از حمله سبکتکین در اواخر قرن چهارم، حرم مطهر تخریب نشده است و کاملا سالم باقی مانده‌است. همچنین حرم دو مرتبه دیگر نیز توسط عبدالمومن ازبکی و روس‌ها مورد حمله قرار گرفت که مرمت و بازسازی آن، به ترتیب توسط شاه عباس صفوی و والی خراسانی انجام شد. از جالب‌ترین اشیا در موزه حرم مطهر، اولین سنگ قبر این امام معصوم است که جنس آن از مرمر است و ابعاد آن، حدودا ۴۰ سانتی‌متر در ۲۴ سانتی‌متر می‌باشد.
سوغاتی‌های خوشمزه و معروف شهر حرم امام رضا، مشهد
معروف‌ترین سوغات شهر مشهد، زعفران است که در دنیا نظیر ندارد. در واقع استان خراسان، بزرگترین مرکز تولید زعفران دنیاست. از دیگر سوغاتی‌های خوشمزه این شهر، می‌توان به زرشک، انواع خشکبار، نقل و نبات، جیلی بیلی و … اشاره کرد. انگشتر و دیگر زیورآلات فیروزه مشهد نیز معروف است که می‌توانید فیروزه مشهد را به عنوان یک سوغات با ارزش و زیبا خریداری کنید. سوغات معنوی مشهد شامل: مهر، جانماز و تسبیح است. از دیگر سوغاتی‌ها می‌توان به عطر، ادویه و حتی خلعت آخرت! اشاره کرد.
دیدنی‌های اطراف حرم امام رضا
در محدوده حرم، مکان‌های دیدنی زیادی است، که پیشنهاد می‌شود، حتما سری به آنها بزنید. این مکان‌ها شامل: کتابخانه آستان قدس، مسجد گوهرشاد، مهمان‌سرا، دارالشفا، موزه آستان قدس رضوی و آرامگاه 4 فرد مهم ( پیر پالان‌دوز، شیخ طبرسی، شیخ حر عاملی و شیخ بهایی) می‌باشد. همچنین در اطراف حرم در شهر مشهد، مکان‌هایی دیدنی مانند: گنبد سبز مشهد، باغ نادری، کلیسای مسروپ مقدس، حمام مهدی قلی بیک، کوه‌سنگی، آرامگاه فردوسی در توس، پارک وکیل آباد، چالیدره، طرقبه، شاندیز و سرزمین موج‌های آبی وجود دارد که می‌توانید از گردش در این مکان‌ها لذت ببرید.
پیشنهاد فانزی قبل از رفتن به آرامگاه علی بن موسی الرضا
فانزی پیشنهاد می‌دهد، برای رفتن به حرم، از پوشش اسلامی متناسب با اماکن مذهبی استفاده کنید و از بردن وسایل و لوازم اضافی به حرم خودداری کنید. خوراکی آوردن به داخل حرم، ممنوع نیست و اگر قرار است مدت طولانی در صحن یا رواق‌ها بمانید، حتما خوراکی به همراه داشته باشید. رواق‌های حرم مطهر در فصل‌های گرم به علت تهویه مطبوع، کمی سرد هستند و در صورت لزوم پوشش مناسب به تن داشته باشید.
چطور به آرامگاه علی بن موسی الرضا برویم؟
حرم مطهر امام رضا (ع) در مرکز شهر مشهد قرار دارد، که از طریق خیابان‌های امام رضا (ع)، شیرازی، طبرسی، نواب صفوی می‌توانید به حرم مطهر مشرف شوید. به علت اینکه در سال‌های اخیر، حرم مطهر بسیار وسیع شده‌است، مسیریابی کمی مشکل شده‌است. بنابراین، در ادامه سعی کرده‌ایم مسیرهای منتهی به حرم مطهر را به طور کامل تشریح کنیم.
از هر 4 سمت شمال، جنوب، شرق و غرب می‌توانید به حرم مشرف شد.
اگر از سمت شمال به سمت حرم حرکت می‌کنید، مسیر حرکت به این صورت است:
خیابان طبرسی، مبادی ورودی، بست شیخ طبرسی، صحن انقلاب، حرم مطهر
اگر از سمت غرب به سمت حرم حرکت می‌کنید، مسیر حرکت به این صورت است:
خیابان شیرازی، مبادی ورودی، بست شیخ طوسی
از این به بعد، دو مسیر برای تشرف به حرم مطهر وجود دارد.
- سمت راست: از طریق صحن جمهوری اسلامی
صحن جمهوری اسلامی، دار‌الولایه، دارالسیاده، دارالحفاظ، حرم مطهر
- سمت مقابل: از طریق صحن انقلاب اسلامی
صحن انقلاب اسلامی، دار‌الولایه، دارالشرف، دار‌الشکر، دار‌الفیض، توحید خانه، رواق الله وردیخان، دار‌الضیافه
اگر از سمت شرق به سمت حرم حرکت می‌کنید، مسیر حرکت به این صورت است:
خیابان نواب صفوی، مبادی ورودی، بست شیخ حرعاملی
از این مسیر نیز دو راه برای تشرف به حرم مطهر وجود دارد:
- بست شیخ حر عاملی، صحن انقلاب، حرم مطهر
- صحن آزادی
الف) صحن آزادی، دار‌السعاده، گنبد حاتم خانی، حرم مطهر
- صحن آزادی، دار‌السرور، دار‌السلام، دارالحفاظ، حرم مطهر
اگر از سمت جنوب به سمت حرم حرکت می‌کنید، مسیر حرکت به این صورت است:
خیابان امام رضا (شهید اندرزگو)
پس از عبور از ورودی‌‌های باب الرضا از سمت خیابان امام رضا یا باب الجواد از سمت خیابان شهید اندرزگو، سه حالت برای رسیدن به حرم مطهر وجود دارد.
- صحن جامع رضوی، رواق امام خمینی
- صحن جامع رضوی، صحن قدس، مسجد گوهرشاد، رواق دارالسیاده یا دارالحفاظ، حرم مطهر
- صحن جامع رضوی، بست شیخ بهائی، رواق دار الولایه، حرم مطهر
امیدواریم این مقاله، مورد توجه شما قرار گرفته‌باشد. در صورتی که به حرم مطهر مشرف شدید، ما را از دعای خیرتان محروم نکنید.