موزه ملی ایران، با قدمتی چندین هزارساله

موزه‌ها مکان‌های جالب و دیدنی هستند که برای علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر شدیدا پیشنهاد می‌شوند. در یک موزه تاریخی می‌توان به هزاران سال قبل بازگشت و در یک سفر خیالی و جالب، هزاران سال فرهنگ و تمدن بشری را از نزدیک مشاهده کرد. یکی از جالب‌ترین  موزه‌ های تهران، در کنار موزه‌های معروفی مثل موزه ملی جواهرات، برای مشاهده آثار تاریخی و فرهنگی کشف‌شده در طول این چند دهه، موزه ملی ایران است.

جمع‌آوری و نگه‌داری اشیای قدیمی و تاریخی در کنار هم این امکان را برای تمام هموطنان فراهم آورده‌است که تاریخ کهن این مرز و بوم را در یک سفر چند ساعته مرور کنند. این موزه بزرگ‌ترین، غنی‌ترین و قدیمی‌ترین موزه در ایران است و به نوعی مادر و مرجع سایر موزه‌های کشور به حساب می‌آید.

نمایشگاه موزه ملی ایران شامل 2 بخش اشیا موزه ایران باستان و دوران اسلامی است و بیش از 300 هزار شی باستانی از دوران پارینه سنگی (بین 1 میلیون تا حدود 12 هزار سال پیش) و پس از آن ورود آریایی‌ها، ایران باستان و دوره پس از اسلام را در خود جای داده‌است. جالب است بدانید که جدیدترین آثار تاریخی موجود در نمایشگاه موزه ایران باستان قدمتی بیش از 1700 سال داشته و متعلق به دوران ساسانی هستند. اما در موزه دوران اسلامی، آثاری از دوران قاجاریه جدیدترین آثار تاریخی به حساب می‌آیند. موزه ملی ایران باستان، یکی از جاهای دیدنی جنوب تهران به حساب می‌‌آید.

چه شد که موزه ملی ایران به وجود آمد؟

هر کشوری که سابقه چندین سال تمدن و تاریخ داشته باشد، یقینا آثاری کهن و قدیمی از آن دوران‌ را به ارث برده‌است. این آثار ارزش بالایی دارند و جزو میراث فرهنگی، تاریخی و نشانه تمدن هر کشوری به شمار می‌روند. کشور پهناور ما ایران نیز با سابقه تاریخی فوق‌العاده غنی و قدمت چندین هزارساله از این قائده مستثنی نیست و وجود مکانی برای حفظ و نگه‌داری و به خصوص نمایش این آثار، ضروری است. در ادامه به بررسی اجمالی چگونگی تشکیل این مکان ارزشمند می‌پردازیم.
در ابتدای کار مرتضی قلی هدایت معروف به مرتضی قلی صنیع‌الدوله پیشنهاد ساخت اداره‌ای تحت عنوان اداره‌ عتیقات را داد، اما این پیشنهاد در حد حرف باقی ماند و وی به مقصودش نرسید. تا اینکه در سال 1295 خورشیدی موزه‌ای به نام “موزه ملی” یا “موزه معارف” در وزارت معارف مدرسه دارالفنون تشکیل شد که از اشیای قدیمی جمع‌آوری شده توسط کارکنان موزه ملی ایران یا وسایل اهدایی مردم تشکیل شده‌بود.

معماری و ساخت موزه ملی را چه کسی انجام داده؟

با افزایش حفاری‌های باستان‌شناسان فرانسوی و یافتن آثار متعدد تاریخی، مردم به ارزش واقعی این اشیا پی بردند. در سال 1304 خورشیدی امتیاز بی قید و شرط حفاری باستان‌شناسان فرانسوی لغو گردید و به آن‌ها فقط اجازه حفاری در شوش را دادند. پس از آن به دستور رضاشاه از یک مهندس فرانسوی به نام آندره گدار درخواست شد تا طراحی و اجرای موزه و کتابخانه ملی را آغاز کند. ساخت موزه ایران باستان در سال 1316 به اتمام رسید.

ورودی موزه ملی ایران به سبک نمای ایوان کسری (کاخ ایوان کسری که در شهر تیسفون پایتخت دولت ساسانی قرار دارد) ساخته شده‌است. رنگ آجرها نیز به همین منظور به رنگ سرخ تیره تعیین شده تا نمایانگر معماری عصر ساسانی باشد. ساخت قسمت دوران اسلامی موزه ملی ایران نیز در سال 1323 آغاز گردید و تا سال 1329 به طول انجامید. طراحی این بخش از موزه با توجه به معماری دوران اسلام و با در نظر گرفتن هنر و فلسفه اسلامی انجام شد.
این موزه در تاریخ ۲۶ آبان سال ۱۳۷۵ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

قسمت‌های مختلف موزه ملی ایران چیه؟

موزه ملی ایران شامل قسمت‌های مختلفی است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. برای آشنایی بیشتر با این موزه با ما همراه باشید.

تالار 1 (پارینه سنگی قدیم)

این بخش شامل قدیمی‌ترین آثار دست‌ساز انسان‌های ساکن فلات ایران است. قدیمی‌ترین دست ساخته موجود در عصر پارینه سنگی از سنگ کوارتز ساخته شده‌‌است که در حوزه رودخانه کشف‌رود در شرق مشهد یافت شده‌است و بیش از یک میلیون سال قدمت دارد. سایر یافته‌ها نیز از مکان‌های باستانی کَشَف‌رود خراسان، گنج پَر و غار دربَند گیلان، شیوه تو مهاباد و لادیز سیستان و بلوچستان به دست آمده‌اند.

قدمت ابزارهای این دوره به بیش از یک میلیون تا دویست و پنجاه هزار سال پیش برمی‌گردد. انسان‌های اولیه با استفاده از این ابزارها، گوشت و پوست حیوانات را می‌بریدند، استخوان‌های آن‌ها را می‌شکستند و چوب‌ها را می‌تراشیدند. از آثار موجود در این تالار می‌توان ساتور (سنگ مادر) و ابزار بزرگ سه‌وجهی را نام برد که محل کشف آن‌ها به ترتیب کشف‌رود خراسان قدیم و دشت مهران واقع در استان ایلام است.

تالار 2 (پارینه سنگی میانی)

پارینه سنگی میانی از بیش از دویست هزار سال قبل آغاز شده‌است که تا چهل هزار سال پیش ادامه داشته‌است. انسان‌های نئاندرتال و به احتمال زیاد انسان‌های مدرن اولیه در این دوره در ایران زندگی می‌کردند. آثاری که از این دوره به دست آمده‌است شامل ابزارهای ساخته شده از سنگ چخماق، بقایای به جای مانده از جانوران آن دوران در غارها، ابزارهای نوک تیز و خراشنده برای قصابی لاشه شکار و آماده سازی پوست و … می‌باشد. از آثار موجود در این تالار در موزه ملی ایران می‌توان به سنگ مادر‌لوالوا اشاره کرد که محل کشف آن‌ هرسین کرمانشاه است.

تالار 3 (پارینه سنگی جدید و فراپارینه سنگی)

دوره پارینه سنگی جدید 40 هزار سال قبل آغاز شده و 20 هزار سال پیش به پایان رسیده‌است. انسان هوشمند امروزی در این دوره زندگی می‌کرد. در این دوران انسان هوشمند ساخت ابزارهای سنگی از تیغه و ریزتیغه، استفاده از ابزارهای استخوانی و تزیینات شخصی مثل آویز صدفی، دندان حیوانات و … را یادگرفت. مهم‌ترین مکان‌های سکونت انسان‌های پارینه سنگی جدید غارهای لرستان، غار ملاورد و خِر در استان کرمانشاه می‌باشد.

قدیمی‌ترین بقایای انسان کشف شده در ایران در این بخش دیده می‌شود که به دندان‌وزمه مشهور است. این دندان کهن‌ترین بقایای سنگواره انسان در ایران است که در غاری بنام وزمه در نزدیکی کرمانشاه کشف شده‌است. عصر فراپارینه سنگی نیز با ایجاد وسایلی چون ابزارهای ترکیبی، استفاده از سنگ‌ساب و ذخیره‌سازی خوراکی شناخته می‌شود. قدمت عصر فراپارینه سنگی به 20 هزار تا 12 هزار سال پیش بازمی‌گردد.

در انتهای این دوره عصر یخبندان نیز به اتمام می‌رسد. آثار این دوره در مکان‌هایی مانند غار علی تپه در مازندران و پناهگاه پاسنگر در لرستان کشف شده‌است. از آثار پارینه سنگی موجود در نمایشگاه موزه ملی ایران می‌توان به بقایای سنگواره حیوانات گوناگونی که از مکان‌هایی مانند زاگرس و البرز کشف شده‌است، اشاره کرد. برخی از آثار مربوط به این دوران که در تالار سوم قرار دارند، تیزه ارجنه و آویز ساخته‌شده از صدف هستند که به ترتیب از استان‌های لرستان و غار علی تپه مازندران کشف شده‌اند.

تالارهای 3 تا 7 (دوره نوسنگی یا دوره روستانشینی)

دوره نوسنگی یا دوره روستانشینی از حدود ده هزار تا پنج هزار سال پیش را پوشش می‌دهد. در این دوره انسان روستانشینی را آغاز کرده و آثار مربوط به این دوره در 4 تالار با این عناوین نمایش داده می‌شوند:
1. روستانشینی آغازین (دوره نوسنگی بی سفال)
2. روستانشینی قدیم (نوسنگی با سفال)
3. روستانشینی میانه
4. روستانشینی جدید
در اواخر دوره فراپارینه سنگی بود که نهایتا انسان‌های شکارچی تصمیم به یکجانشینی گرفتند. اردوگاه‌هایی که انسان‌ها در آن زندگی می‌کردند و اوایل فصلی بودند، به تدریج به محل سکونت دائمی آن‌ها تبدیل شدند. از مهمترین ابداعات این دوره، اختراع سفال در سال‌های 6800 تا 7000 سال قبل از میلاد است. ظروف سفالی که بسیار پایدار هستند از آن دوران تا کنون باقی مانده‌اند.
طبق شواهد این فناوری اولین بار در غرب و جنوب غربی ایران ایجاد شد. سفال‌هایی که در ابتدا ساخته می‌شدند، ساده و خشن بودند؛ اما در طی زمان، سطح آن‌ها با نقوش هندسی، حیوانی، انسانی و گیاهی تزیین شد. در روستاهای تپه سنگ چخماق، قلعه رستم، تپه چغابنوت نمونه‌هایی از این سفال‌ها کشف شد‌ه‌است. زمانی که انسان‌ها توانستند کشاورزی کنند از ابزارهای دِروی غلات، مانند داس‌های ترکیبی با دسته‌های چوبی و استخوانی و تیغه سنگ چخماق نیز شروع به استفاده کردند.

ساخت مهره‌های مسطح برای داد و ستد

اولین مهرهای مسطح (استامپی)، در اواخر دوره روستانشینی در حدود 5000 سال پیش از میلاد، ساخته‌شدند. ابزار ساده ای که به افراد برای کنترل داد و ستد کالاها و ایجاد شبکه ای از مبادلات گسترده کمک می‌کرد. علاوه بر ساخت مهرها، ساخت اشیای گلی مانند اشیا شمارشی، ژتون‌ها، ابزار ریسندگی، سردوک و پیکرک مرسوم شد. تعدادی از این اشیا در نمایشگاه موزه ملی ایران قابل مشاهده هستند.
از آثاری که در تالارهای سوم تا هفتم موجود است که به این دوران تعلق دارد، می‌توان به ظروف سنگی با نقوش متنوع مانند نبرد انسان با جانوران اساطیری و نقش مایه‌های هندسی، ماکت سفالی خانه، ظروف متعدد سفال و پیکرک گلی گراز اشاره کرد که از حفاری‌های انجام شده در استان‌های اسماعیل‌آباد و چشمه‌علی (تهران)، سمنان، کرمانشاه، قزوین، تل‌باکون (فارس)، شوش و جیرفت (خوزستان) و شهر کاشان به دست آمده‌اند.

آثار ساخته شده از گل

یکی از مهم‌ترین پیکرک‌های گلی انسان که از تپه سراب کرمانشاه به دست آمده‌است و به این دوران تعلق دارد، الهه باروری سراب است که 9000 سال نیز قدمت دارد. از دیگر آثار مهم این دوره در موزه ملی ایران پیکر گلی از شهداد است که نشان‌دهنده نیم‌تنه مردی برهنه با دستان جمع‌شده بر روی سینه، احتمالاً در حالت نیایش نشان داده شده‌است.

آثار مربوط به دوره ماد نیز از مکان‌های باستانی نوشیجان، حسنلو، گودین و باباجان به دست آمده‌اند. در این دوره استفاده از آهن برای ساخت اشیا گسترش یافت. از این آثار زیبا می‌توان به سفالینه‌های لعاب‌داری چون تنگ لعاب‌دار زیویه اشاره کرد که روی آن نقش دو بز در دو سوی یک گل لوتوس کشیده شده‌است.

قسمت دوران تاریخی موزه ملی ایران

بخش دوران تاریخی شامل 7 تالار است و در آن آثاری از دوره‌های آغاز نگارش‌ آغاز عیلامی، دوره مفرغ‌عیلام، دوره آهن، هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی به چشم می‌خورد.

عیلامی‌ها

نخستین شهرها در ایران به دست عیلامی‌ها ساخته شد. آنها این شهرها را در جنوب غرب ایران (خوزستان و فارس) بنا کردند. تاریخ تمدن عیلام خود از چهار دوره آغاز عیلامی (3300 تا 2700 پ.م)، عیلام قدیم (2700 تا 1500 پ.م)، عیلام میانه (1500 تا 1100 پ.م) و عیلام نو (1000 تا 539 پ.م) تشکیل شده است. از تمام دوره‌های عیلامی شمل 4 دوره آغاز عیلامی، عیلام قدیم، عیلام میانه و عیلام نو از سال 3300 تا 539 پیش از میلاد آثار بسیاری برجای مانده‌است.

زیگورات چغازنبیل مشهورترین اثر معماری به جای مانده از این دوران به شمار می‌رود که در فهرست جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. تعدادی از اشیای موجود در این قسمت از معبد چغازنبیل کشف شده‌است. این اشیا شامل پیکره گاو با کتیبه، لوله‌های شیشه‌ای، آجر نوشته‌ها و کلون در هستند. برخی از اشیای موجود از این دوره پیکره سفالی گاو و لوله‌های شیشه‌ای هستند.

دوره مفرغ و آهن

از 3000 تا 1500 سال پیش از میلاد و زمانی که استفاده از آلیاژ مفرغ گسترده شد، به دوره مفرغ معروف است. به حد فاصل دوره مفرغ و امپراتوری هخامنشی در ایران دوره آهن گفته می‌شود. از ویژگی‌های این دوره می‌توان به آشنایی مردم ایران با چگونگی ذوب فلز آهن اشاره کرد. تعدادی از آثار باقی مانده از این دوران‌ها در ادامه عنوان شده‌است.
• ظرف سنگی
• نیم تنه گِلی
• کاسه پایه دار با نقش بز کوهی
• سنجاق مفرغی
• آجر لعابدار
• جام زرین

دوره هخامنشی موزه ملی ایران

دوره هخامنشی یکی از جذاب ترین و مهمترین بخش‌های موزه ملی ایران را تشکیل می‌دهند.

آثار موجود از این دوران در تالار چهارم قرار دارد و تعدادی از آن‌ها به شرح زیر است:
• مجسمه سنگی داریوش
• مجسمه سنگی سگ تخت جمشید
دوره سلوکیسلوکی‌ها سال 312 پیش از میلاد بر ایران حکمرانی خود را آغاز کردند. تعدای از آثار آن‌ها در ادامه آمده‌است.
• پیکره مفرغی زئوس خدای یونانی
• چهره مفرغی یک سردار سلوکی
• سنگ نوشته یونانی معبد لائودیسه

دوره اشکانی موزه ملی ایران

پادشاهی اشکانیان به 250 سال پیش از میلاد تا 224 بعد از میلاد در ایران باز می‌گردد. آثار این دوره نیز به شرح زیر است:
• مجسمه بزرگ زاده اشکانی
• مرد نمکی

دوره ساسانی

ساسانیان در سال 224 میلادی فرمانروایی ایران را به دست گرفتند و آثار بی بدیل و تماشایی از خود به جای گذاشته اند. تعدادی از آثار آنها در ادامه بیان شده‌است.
• موزاییک
• ظرف نقره ای زراندود
• نیم تنه گچی یک صاحب منصب

موزه دوران اسلامی

موزه دوران اسلامی بخش دوم موزه ملی ایران را تشکیل می¬دهد و اشیا و آثاری که از ابتدای ورود اسلام به ایران ساخته شده اند در این موزه به نمایش گذاشته شده اند.

آثار موجود در تالار صدراسلام
• کاسه‌های سفالی
• پارچه ابریشم دورو دوپودی
• سکه ولید بن اموی
• بخشی از قرآن کریم به خط کوفی بر پوست آهو

آثار موجود در تالار سلجوقیان
• قسمتی از کتیبه آجری به خط کوفی
• اسطرلاب برنجی نقره کوب
• صراحی شیشه ای
آثار موجود در تالار ایلخانی
• محراب گچبری
• نسخه خطی مسالک و ممالک
• پایه شمعدان مفرغی نقره کوب

آثار موجود در تالار تیموری
• قرآن کریم به خط محقق

آثار موجود در تالار صفوی
• جامه فتح متعلق به شاه عباس کبیر
• پارچه کتانی با خطوط کوفی، نسخ، ثلث و غبار

آثار موجود در تالار قاجار
مجسمه طاووس، فولادی طلاکوب
گوشواره زرین میناکاری و مرصع
تالار قرآن
در فرهنگ اسلامی، قرآن کریم اساس تمام فعالیت‌های مسلمانان محسوب می‌شود. به همین دلیل فضایی جداگانه برای آثاری از قرآن کریم اختصاص داده شده است. قدمت برخی از این قرآن‌ها به قرن‌های ابتدایی اسلام باز می‌گردند که بر روی پوست آهو نوشته شده اند. قرآن‌های این تالار با خطوط مختلفی نظیر خط‌های کوفی، نسخ، ریحان، محقق، ثلث و غبار به نگارش درآمده اند.

برنامه‌های موزه ملی ایران شامل به چه صورت است؟

در موزه ملی ایران برنامه‌هایی بسیار جالب و متفاوت با توجه به مناسبت‌های مختلف مثل روز کودک برگزار می‌شود. قبل از رفتن می‌توانید سایت این موزه را بررسی کنید و ببینید چه برنامه‌هایی قرار است که اجرا شود. همچنین نمایشگاه موزه ملی ایران در زمینه‌های مختلف از تاریخی گرفته تا هنری برگزار می‌شود.

موزه لوور در تهران

زمانی که سفر به یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین موزه‌های جهان یعنی موزه لوور برای همه امکان‌پذیر نیست، یکی از بهترین کارها انتقال برخی اشیا از موزه اصلی به موزه هر کشور است تا افراد زیادی بتوانند از آن‌ها دیدن کنند. کاری که در موزه ملی ایران در تهران انجام شده‌است. این نمایشگاه با توافق رسمی رئیس کل موزه لوور، ژاک لوک مارتینز از تاریخ 14 اسفندماه 96 تا 18 مردادماه 97 در محل موزه دایر شد.

این نمایشگاه حاوی 56 اثر از 8 بخش مختلف موزه لوور بود که آثاری از فرهنگ‌های مختلف جهان از جمله فرهنگ مصر در ادوار مختلف، بین‌النهرین، فرانسه، ایتالیا، هلند، یونان، روم و 2 اثر تاریخی از ایران را شامل می‌شود.

چطوری به موزه ملی ایران برویم؟

امیدواریم اطلاعات این مقاله کافی و مفید بوده باشد. اما در صورتی که امکان آن را داشتید توصیه می-کنیم از این موزه از نزدیک دیدن کرده و با چشم خود آثار باقی مانده از تمدن کهن ایران بزرگمان را شاهد باشید. موزه ملی ایران در بخش غربیِ میدان مشق تهران در خیابان سی تیر جای دارد. اگر قصد دیدن از این موزه را دارید، اوایل روز به علت خلوتی خیابان و محل پارک ماشین زمان بهتری برای رفتن به اینجاست.

چه ساعتی می‌توانیم بازدید از موزه ملی را انجام بدهیم؟

ساعت کار موزه ملی ایران در فصل بهار و تابستان هر روز از 9 صبح تا 19 عصر و در فصل پاییز و زمستان هر روز از 9 صبح تا 17 عصر می‌باشد.