موزه استاد صبا | خانه ای یادآور موسیقی ناب ایرانی

موزه استاد صبا در تهران، یکی از موزه‌های هنر موسیقی است. استاد ابولحسن صبا، یکی از معروف‌ترین موسیقی‌دانان ایرانی است. ایشان بیشتر به خاطر نوازندگی ساز ویولن معروف شده است. استاد صبا، سهم بزرگی در گسترش و پیدایش سبک‌ موسیقی سنتی داشته است. شاگردانی که ایشان تربیت کردند، هر کدام جزو بهترین‌های موسیقی معاصر شدند. در این مقاله به بررسی زندگینامه این استاد گرانقدر و موزه ایشان می‌پردازیم. با فانزی همراه باشید.

زندگی‌نامه استاد ابولحسن صبا

قبل از معرفی موزه استاد صبا به شرح حالی از زندگی ایشان می‌پردازیم. استاد صبا در سال 1281 در محله ظهيرالسلام به دنیا آمد. پدر او، ابوالقاسم خان کمال‌السلطنه بود. ایشان هم یکی از مردان اهل فضل در زمان خود بوده است. استاد صبا، فامیلی خود را از جد بزرگش، محمودخان صبا انتخاب کرد. او از دوران کودکی به موسیقی علاقه داشت. بنابراین از 6 سالگی نزد استادان موسیقی به آموختن سه تار پرداخت. او آنقدر عاشق موسیقی بود که حتی سه‌تار خود را به مدرسه می‌برد.
او در زمان‌های استراحت مدرسه، برای دوستانش موسیقی می‌نواخت. او تقریبا بیشتر سازهای ایرانی را یاد گرفت. هر ساز را نزد یکی از اساتید آموخت. ساز ويولن را از حسن‌خان هنگ‌آفرين و تار و سه‌تار را از ميرزا عبدالله و درویش‌خان یاد گرفت. همچنین سنتور را از علی‌اکبر شاهی و کمانچه را از حسين‌خان آموخت. او ساز تنبک را از حاجی‌خان ضربی یاد گرفت. او به خاطر این استعداد و علاقه بی‌نهایت، مدرسه عالی موسيقی را برای ادامه تحصیل برگزید.

این مدرسه در سال 1302 و توسط کلنل علی‌نقی وزيری تاسیس شد. استاد صبا، در همان ابتدای تاسیس مدرسه عالی، به تحصیل موسیقی در آن پرداخت. ایشان در همان مدرسه سبک جدید نواختن ویولن را ایجاد کرد. با اختراع این سبک، تغییراتی بسیار ملموس و شگرف در نواختن ویولن در موسیقی ایرانی به وجود آمد. به عقیده وی، قبل از این، ویولن از روی ساز کمانچه نواخته می‌شد.

سیر تکامل استاد صبا در موسیقی سنتی

او در 22 سالگی، به عنوان یکی از برترین تک‌نوازان و دانشجویان مدرسه عالی شناخته می‌شد. استاد صبا درصدد بود که موسیقی شاد و اصیل ایرانی را به موسیقی سنتی اضافه کند. بعدها ثمره‌های گوش‌نوازی از این کوشش‌ها به بار نشست. قطعاتی مانند ديلمان، رقص چوبی قاسم‌آبادی، کوهستانی و اميری مازندرانی، از همین تلاش‌ها ساخته شد که اکنون در موزه استاد صبا نگهداری می‌شود.

وی پس از برگشتن، به تدریس موسیقی در تهران پرداخت. تنها 2 اتاق در خانه بزرگ پدری او، کلاس آموزش استاد بودند. ایشان در سال 1311 با منتخب اسفندیاری ازدواج کرد. در سال 1306، اولین اثر ضبط شده وی، قطعه زرد ملیجه، ساخته شد. این قطعه در سرود ای وطن با صدای روح‌انگیز، استفاده شد.

ایشان در همان سال، مدرسه موسیقی شهر رشت را تاسیس کرد. در همان سال‌ها به جمع‌آوری نغمه‌های محلی پرداخت که بعدا در موزه استاد صبا قرار گرفت. حتی نت نی چوپانان را می‌نوشت. شور و شوق ایشان در این مورد واقعا ستودنی بوده است. او این نواها را، به عنوان اصل و ریشه موسیقی سنتی ایرانی می‌شناخت. در سال 1318 که برای اولین بار صدای نغمه‌های گوش‌نواز او از رادیو شنیده شد، نام استاد ابوالحسن صبا بر سر زبان‌ها افتاد. همچنین ابوالحسن صبا و شهریار در جوانی، به عنوان دوستان بسیار نزدیک شناخته می‌شدند.

روش و مسلک او در آموزش موسیقی، بسیار جالب و ستودنی است. او علاقه زیادی به تدریس داشت و از افرادی که توان مالی نداشتند، شهریه نمی‌گرفت. حاصل تلاش‌های ایشان، اساتید دیگری مانند علی تجويدی، ملکه برومند، فرامرز پايور، رحمت‌الله بديعی، منوچهر جهانبگلو و اميرهمايون خرم هستند. استاد ابولحسن صبا در سال 1336 بر اثر ناراحتی قلبی درگذشت. ایشان در زمان مرگ تنها 55 سال داشتند. آرامگاه ایشان در ظهیرالدوله دربند می‌باشد.

تاریخچه موزه استاد صبا

خانه ایشان، پس از مرگشان، به موزه استاد صبا تبدیل شد. این اتفاق به خاطر وصیت خود ایشان بوده است. البته این موزه چند سال بعد و در سال 1353 دایر شد. موزه استاد صبا که خانه آبا و اجدادی صبا بوده است، توسط وزارت فرهنگ و هنر خریداری شد. وسایل ایشان نیز بعدا توسط همسرشان به موزه اهدا شد.

موزه استاد صبا دارای 5 اتاق، زیرزمین و 1 حیاط است. تصاویر، لوازم شخصی و اسناد باقی‌مانده و ویولن ابوالحسن صبا، در موزه نگه‌داری می‌شود. بخش سازها، نت‌های موسیقی و بخش خانم اسفندیاری، سایر قسمت‌های موزه هستند. یادداشت‌های شخصی، شعرهای گوناگون، عینک، قلم و دوات، بنچاق خانه صبا، کت و شلوار ایشان نیز در موزه دیده می‌شود.

آثار استاد صبا

آثار مختلفی از استاد در موزه استاد صبا دیده می‌شود. کتب تدریس ایشان تحت عنوان رديف مجلس برای ويولن (3 جلد)، سنتور (4 جلد) و تار و سه‌تار (1 جلد) در موزه قرار دارد. مهم‌ترین آثار موسیقی ایشان نیز قطعات بهارمست، در قفس، زنگ شتر، به زندان، به ياد گذشته و چهارمضراب‌های گوناگون است.

آثار همسر استاد صبا

همسر استاد صبا نیز یک هنرمند واقعی بوده‌ است. مجموعه‌ای زیبا از آثار ایشان در موزه صبا به یادگار مانده است. البته این مجموعه عروسک در ابتدا وجود نداشته است. بعدها این مجموعه به موزه استاد صبا تهران افزوده شده است. این مجموعه شامل تعداد زیادی عروسک با لباس‌های محلی ایرانی است.

در واقع ایشان، یکی از اولین افرادی است که به تدریس صنایع دستی پرداخته است. صنایع دستی و خیاطی باقی مانده از ایشان در موزه استاد صبا، واقعا زیبا و چشم‌نواز هستند. این عروسک‌ها با لباس‌هایی از اقوام مختلف مانند خراسانی، قمی، یزدی، بندرعباسی، گیلانی، کردی، ترکمنی و… دیده می‌شوند.

ساعت بازدید از خانه موزه استاد صبا

ساعت بازدید از خانه موزه استاد صبح هر روز از ساعت 08:30 الی 15:30 می‌باشد. در روزهای ماه مبارک رمضان نیز می‌توان در همین ساعت از موزه بازدید کرد. این موزه در روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطيلات رسمی، بسته می‌باشد. بازدید از موزه رایگان می‌باشد.
در این مقاله با موزه استاد صبا آشنا شدیم. اگر تا به حال از این موزه دیدن کرده‌اید، نظرات خود را در سایت فانزی به اشتراک بگذارید.