موزه سکه | میراثی به جا مانده از تاریخ ایران
موزه سکه تهران، یکی از جالب‌ترین موزه‌های پایتخت است. این موزه در ساختمان بانک سپه مرکزی تهران قرار دارد. در این موزه انواع سکه‌های تاریخی، باستانی و معاصر دیده می‌شود. می‌توان این موزه را، یکی از کامل‌ترین موزه‌های منطقه به شمار آورد. این موزه تهران، مجموعه‌ای استثنایی از انواع سکه‌ها و پول رایج در دوره‌های مختلف است. با فانزی همراه باشید تا این موزه خاص و منحصربه‌فرد را بهتر بشناسید.+
تاریخچه موزه سکه
موزه سکه بانک سپه در سال 1342 ساخته شد. این موزه توسط بانویی به نام شیرین ملک‌زاده بنایی تاسیس شده است. وی یکی از معروف‌ترین سکه‌شناسان ایران بوده است. یکی از افرادی که به تاسیس این مجموعه کمک کرد، تیمسار فرج‌الله آق‌اولی بود. او در واقع به عنوان مدیر عامل بانک سپه شناخته می‌شد.
شیرین ملک‌زاده به عنوان یک کارشناس سکه، به جمع‌آوری سکه‌های مختلف پرداخت. او 10 سال به جمع‌آوری سکه‌های مختلف از سکه‌داران و مجموعه‌داران پرداخت. بعد از این، وظیفه او چیدمان و رده‌بندی سکه‌ها بود. در نهایت این مجموعه به صورتی که اکنون وجود دارد، به وجود آمد. این مجموعه بسیار دیدنی و جالب است.
انواع سکه‌ها از زمان لیدی‌ها تا امروز، در این موزه نگه‌داری می‌شود. با دیدن این مجموعه سکه، می‌توان اطلاعات زیادی در مورد اتفاقات مختلف اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، هنر، طرح لباس‌ها، نحوه خط و مراسم مذهبی در دوران‌های مختلف تاریخی به دست آورد. موزه سکه میرداماد نیز یکی دیگر از مکان‌هایی است که می‌توان انواع سکه و پول را در آن مشاهده کرد.
انواع سکه‌ها در موزه سکه
سکه‌های اسکندر
سکه‌های دوران حکومت اسکندر بسیار جالب و دیدنی است. این سکه‌ها، ترکیب تمدن‌های ایران و یونان را نشان می‌دهد. با دیدن این سکه‌ها می‌توان فهمید که این مجموعه، کار هنری و زیبای صنعتگران توانا بوده است. تعدادی از سکه‌های این دوران در کشور یونان ضرب شده است. طرح و نقش‌های روی این سکه‌ها، بسیار هنرمندانه و ظریف انجام شده است. حتما دیدن این سکه‌ها در موزه سکه بانک سپه شما را هیجان‌زده خواهد کرد.
سکه‌های هخامنشیان
سکه‌های مربوط به دوره هخامنشیان، در دوران سلطنت داریوش اول ضرب شده است. البته کوروش در فتوحات خود به آسیای صغیر، متوجه ضرب سکه شد. اما متاسفانه به علت مرگ، نتوانست این کار را انجام بدهد. کمبوجیه، پسر وی نیز نتوانست به این مهم دست پیدا کند. اما بالاخره داریوش اول توانست این کار را انجام دهد. وی به سر و سامان دادن وضع مالی و اقتصادی کشور پرداخت و نظم را در کشور برقرار ساخت.
سکه‌های دوره هخنامنشیان، به دریک معروف بودند. وزن آن‌ها 8.41 گرم بود. سکه‌های نقره نیز 5.6 گرم وزن داشتند. طرح سکه‌های نقره (شاهی) شبیه به هم بود. طرح‌های مانند نیم‌تنه شاهنشاه کمان‌به‌دست، شاه یک زانو بر زمین، کماندار پارسی ترکش بر پشت و … روی آن‌ها دیده می‌شد.
سکه‌های زمان اشکانیان
سکه‌های اشکانیان در موزه سکه نیز بسیار جالب است. این سکه‌ها ارزش تاریخی زیادی دارند. فرهنگ، هنر و تصویر پادشاهان پارتی روی این سکه‌ها دیده می‌شود. جنس این سکه‌ها نیز نقره و برنز است. اشکالی مانند خورشید، ستاره، ماه، فیل، فرمانروایان، الهه‌های یونانی و … روی سکه‌ها دیده می‌شود. القاب پادشاهان نیز روی سکه‌ها ضرب شده است. این القاب، عادل، دوستدار پدر، دوستدار برادر، خودمختار، نیکوکار و دوستدار یونان هستند. خط نوشتار این سکه‌ها، یونانی است.
سکه‌های عصر ساسانیان
در دوران ساسانی علاقه فراوانی به آیین زرتشت و مزدیسنا دیده می‌شد. مظاهر این تعلق خاطر در سکه‌های آنان نمایان است. اشکالی مانند هلال ماه (آناهیتا)، پرتوی خورشید (مهر) روی سکه‌ها دیده می‌شود. نماد ایزد بهرام به شکل بال‌های فرشته بر فراز تاج، روی برخی دیگر از سکه‌ها ضرب می‌شده است. این سکه‌ها از جنس سرب، قلع، نقره و طلا بوده‌اند. به این سکه‌ها دینار و درهم گفته می‌شد. یکی از جالب‌ترین مسکوکات موزه سکه بانک سپه، مربوط به دوران ساسانیان است.
سکه‌های صفویه
در دوران صفویه، به دلیل ارتباط با کشورهای اروپایی، با سکه‌های طلا، برنز و مسی آشنا شدند. نام این سکه‌ها بیستی، محمدی، شاهی، عباسی، لاری، اشرفی و … بود. ضرابخانه‌هایی در شهرهای لاهیجان، ابرقوه، سبزوار و … به ضرب این سکه‌ها می‌پرداختند. به طور کلی 67 ضرابخانه مختلف در کشور وجود داشته است. با قتل سلطان حسین توسط محمود افغان، این دوران نیز به پایان رسید.
سکه‌های خلفای اموی
در دوران حضور عرب‌ها در ایران، سکه‌های ساسانی و طلای بیزانسی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در دوران خلیفه پنجم، عبدالملک‌بن‌مروان، جملاتی مانند “شهد الله انه الا اله الا هو” روی کالاهای تجاری به رم نوشته می‌شد. امپراتور رم درخواست کرد خلیفه این کار را متوقف کند. در نهایت با راهنمایی امام محمد باقر (ع)، درهم و دینارهایی به سبک اسلامی ضرب شد. در آن دوره، 80 فقره ضرابخانه وجود داشت. بسیاری از آن‌ها در ایران و بقیه در اندلس، قیروان و دمشق بودند.
سکه‌های قاجار
سکه‌های قاجار، از زمان حکومت آقامحمدخان ضرب شد. در آن زمان، ضرابخانه‌ها نباید سکه‌های طلا را به راحتی ضرب می‌کردند. این سکه‌ها اهمیت زیادی داشتند. سکه‌های طلا در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، کرمان، تبریز، رشت، یزد، استرآباد، ایروان، خوی، شیراز، قزوین، کاشان و مازندران ضرب می‌شد.
نام سکه‌ها، قران، تومان، شاهی، دینار، غاز، فلوس و ریال بود. اما در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه، همه ضرابخانه‌ها تعطیل شدند. در آن زمان، تنها ضرابخانه پایتخت می‌توانست سکه ضرب کند. پس از نفوذ روس و انگلیس نیز، ارزش سکه‌ها کم شد. تا اینکه دفتر قاجار هم بسته شد.
سکه‌های عصر پهلوی
در زمان سلطنت رضا شاه، سکه‌های جدیدی ضرب شدند که هم اکنون نمونه‌های آن‌ها در موزه سکه می‌باشد. این سکه‌ها از جنس طلا، نقره، مس و نیکل بودند. نام هر گونه سکه نیز متفاوت بود. مسکوکات طلا با نام‌های پنج پهلوی، دو پهلوی، یک پهلوی، نیم پهلوی شناخته می‌شدند. مسکوکات نقره نیز نام‌های پنج هزار دینار، دو هزار دینار، یک هزار دینار، پانصد دینار، پنج ریال، دو ریال و نیم ریال را داشتند.
همچنین به سکه‌های مسی یا نیکلی، صد دینار، ۵۰ دینار، ۲۵ دینار، ۱۰ دینار و پنج دینار گفته می‌شد. در زمان سلطنت محمدرضا شاه، سکه‌ها دوباره تغییر کردند. این سکه‌ها هم شامل مسکوکات طلا، نقره، مس یا نیکل بودند. پنج پهلوی، دو پهلوی، یک پهلوی، نیم پهلوی، ربع پهلوی، ۱۰ ریال، پنج ریال، دو ریال، یک ریال، ربعی، ۵۰ دینار، ۲۵ دینار، ۱۰ دینار و پنج دینار، ارزش سکه‌های مختلف بود.
در آن دوران، مدال‌های مختلفی هم مانند مدال کنگره سوم بین‌المللی آثار ایران در لنینگراد (سال ۱۹۳۵)، مدال سمینار خلیج فارس (سال ۱۳۴۱) و مدال یادبود فداکاری ارتش در راه نجات آذربایجان (آذرماه ۱۳۲۵) و … ضرب شده است. این سکه‌ها را می‌توان در موزه سکه بانک سپه دید.
سکه‌های دوران پس از انقلاب
پس از انقلاب نیز سکه‌های قبل جمع‌آوری شد و مسکوکات جدیدی ساخته شد و به آثار موزه سکه اضافه شد. این سکه‌ها شامل مسکوکات یک ریالی، دو ریالی، ۱۰ ریالی، ۲۰ ریالی، ۵۰ ریالی، ۱۰۰ ریالی و ۲۵۰ ریالی بودند. جنس این سکه‌ها هم مس، برنز و نیکل بودند. در حال حاضر، سکه‌های طلا شامل دو و نیم بهار آزادی، یک بهار آزادی، نیم بهار آزادی و ربع بهار آزادی می‌باشند.
گالری نقاشی موزه سکه
در بانک سپه یک گالری نقاشی نیز وجود دارد. این گالری شامل آثاری از نقاشان معروف ایرانی است. آثار افرادی همچون سهراب سپهری، مسعود عربشاهی، صادق تبریزی و … در این مکان دیده می‌شود.
ساعت کاری موزه سکه
موزه سکه بانک سپه تهران در روزهای زوج از ساعت 9 الی 15 باز می‌باشد. روزهای 5 شنبه نیز موزه از ساعت 9 الی 13 باز می‌باشد. در ماه مبارک رمضان، همین زمان برای بازدید در نظر گرفته شده است. بازدید از این موزه رایگان می‌باشد.
در ایام دهه فجر و هفته‌های بانکداری اسلامی و میراث فرهنگی، موزه هر روز باز است. اگر مایل به بازدید گروهی هستید، باید از قبل با مسئولین تماس بگیرید. شماره تماس موزه سکه : 02166740000
در این مقاله با موزه سکه آشنا شدید. اگر تا به حال از این مجموعه بی‌نظیر دیدن کرده‌اید، نظرات خود را در سایت فانزی به اشتراک بگذارید.