آرامگاه قطب الدین حیدر در شهر تربت حیدریه در استان خراسان رضوی قرار دارد. قطب الدین تنها فرزند ابوبکر فرزند سلطانشاه سالوری از شاهزادگان ازبک و از تبار خاقان ترک بوده است.
این مجموعه در حال حاضر اداره میراث فرهنگی شهرستان تربت حیدریه می باشد. کاروانسرایی در آن موجود است که با تغییر کاربری به موزه ای کوچک برای نگه داری از گنجینه های فرهنگی، تاریخی و باستانی تبدیل شده است.
قطب الدین حیدر یکی از عارفان معروف اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم بود. او در سال 618 هجری قمری درگذشت. نقل است که او پسر سالور خان ازبک پاشاه نجار بوده است، که از شهر ترکمنستان به زاوه مهاجرت کرده و در همان شهر به خاک سپرده شده است، اهالی شهر به حرمت او نام شهر را ابتدا به تربت قطب الدین حیدر و بعد به تربت حیدری و سرانجام به تربت حیدریه تغییر دادند.
این مجموعه تاریخی و فرهنگی، در تاریخ 15 دی ماه، سال 1310 خورشیدی با شماره 175 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری:
آرامگاه قب الدین از ایوانی بلند و مرتفع، ورودی و محوطه زیر گنبد تشکیل شده است. بنای اولیه مربوط به زمان تیموری می باشد، که شامل گنبدی دوجداره بر روی طاق نماهای شانزده گانه قرار دارد.
بقعه حیدریه در دوران صفوی در زمان حکومت شاه عباسی در سال 1023 هجری قمری به دستور خواجه سلطان محمود با مصالح سنگ و گچ مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت.
دیوارهای سقف در قسمت نمای داخلی ساختمان با نقوش هندسی خاصی تزئین شده است که به خط کوفی لا اله الله و محمد رسول الله و اسامی تعدادی از عرفا بر روی آن حک شده است.
ضریح چوبی شیخ قب الدین در میان محوطه زیر گنبد قرار داد و تاریخ 987 بر روی آن حک شده است.
در قسمت ورودی محرابی با گچبری های بی نظیر و چشم نوازی دیده می شود. در قسمت غربی گنبد خانه، مسجدی با یک ایوان آجری بلند به عرض 18 متر و یک قوس تیزه دار در مرکز آن قرار دارد.
در ایوان این بقعه کتیبه ای سنگی با خط «محمد یوسف الحسینی» موجود می باشد. که براساس آن مسجد در سال 1045 هجری قمری در زمان حکومت شاه عباس اول به این مجموعه اضافه شده است. در این آرامگاه تاریخی، حوض خانه زیبایی قرار دارد، که در حال تخزیب می باشد.
در قسمت دیگر محوطه مزار، کاروانسرایی وجود دارد که به دوران قاجار مربوط است.
پیشنهاد فانزی برای افرادی که به آرامگاه قطب الدین حیدر مراجعه میکنند:
پیشنهاد ویژه برای کسانی که به مکانهای تفریحی، گردشگری در نزدیکی آرامگاه علاقهمند هستند، این افراد می توانند از باغ ملی، استادیوم تختی، پارک کاشانی و … بازدید کنند.