مسجد امام اصفهان، نماد شکوه معماری ایران زمین

کشور پهناورایران مملو از آثار و بناهای تاریخی به جای مانده از تاریخ کهن این مرز و بوم است. در هر کجای این کشور و اکثر شهرها و روستاهای آن، آثار به جا مانده از این تاریخ غنی به چشم می­‌خورد. اما در میان این همه، انصافا شهر اصفهان بیشترین و زیباترین آثار را در خود جای داده‌­است. یکی از این آثار زیبا میدان نقش جهان و مسجد امام اصفهان است. این مسجد که در ابتدا به نام­‌های مسجد شاه، مسجد سلطانی و مسجد جامع عباسی شهرت داشت، پس از انقلاب سال 57 به مسجد امام تغییر کرد. این بنا، یکی از شاهکارهای معماری قرن یازدهم و دوره صفویه است که علاوه بر ثبت ملی، در میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده‌­است.

در تحلیل مسجد امام اصفهان  باید بگوییم که رنگ گنبد مسجد امام اصفهان فیروزه­ای خاصی می‌باشد و در نوع خود منحصربه فرد می­‌باشد. این گنبد نه تنها در دوره خود بلکه در عصر حاضر نیز یک معماری فوق‌العاده مدرن به‌شمار می­‌رود. در ورودی این مسجد کاشی‌کاری­‌های زیبا، ترکیب رنگ چشم­‌نواز و تقارن بی­‌نظیر در هر گوشه از این اثر، اعتبار معماری آن را صدچندان کرده‌­است.

سازندگان مسجد

تاریخ و نحوه ساخت این اثر زیبا به قرن 11 هجری برمی‌­گردد. ساخت این بنا که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد به دستور شاه عباس صفوی آغاز شده است و از سال 1019 تا 1038 هجری به مدت 18 سال به طول انجامیده‌است. طبق اسناد برجای مانده روی سر در مسجد که توسط علی‌رضا عباسی به خط ثلث نوشته شده‌است، شاه عباس این مسجد را با اموال خود بنا کرده‌است. معمار مسجد نیز معمار برجسته عصر صفوی، استاد علی اکبر اصفهانی است که نام او در کتيبه بالای سر در آمده است.

ویژگی‌­های منحصر به فرد نمای مسجد امام

در معماری و ساخت این اثر مواردی به کار برده شده‌است که در دیگر آثار تاریخی کمتر دیده شده‌است یا حتی وجود ندارد. گنبد عظیم 52 متری، کاشی‌کاری که بسیار زیبا و استادانه طراحی شده ‌است، سر در رفیع و باشکوه آن، مناره‌های مسجد امام  و ايوان­‌های سر به فلک کشيده و شبستان­‌های عالی و محراب­‌های نفيس با طرح يکپارچه و متوازن، وجود سنگ شاخص ظهر شرعی در مدرسه سلیمانیه و… تنها بخشی از ابتکارات استادکارهای به نام ایرانی هستند. مشهور است که ساخت شاخص ظهر شرعی از ابتکارات شيخ بهائی دانشمند عصر شاه‌عباس‌اول است.

منبر مرمر یکپارچه که شاهکار سنگ­‌تراشی آن روزگار به شمار می­‌رود نیز در این مسجد قرار دارد. یکی دیگر از شاهکارهای معماری، وجود انعکاس صدا در مسجد امام اصفهان و تکرار صدا داخل شبستان این مسجد است. به صورتی که هر گاه فردی در نقطه‌ای خاص در این مکان (زیر گنبد) صحبت کند، در سایر نقاط این مسجد نیز صدای او به گوش می­‌رسد. در این مسجد به طرز استادانه­‌ای بین سردر و ایوان ورودی زاویه 45 درجه­‌ای وجود دارد که باعث می‌­شود جهت کلی مسجد به سمت قبله باشد که این نیز یک شگرد استادانه معماری به شمار می­‌رود. پلان مسجد امام اصفهان یکی از انتخاب‌های همیشگی دانشجویان معماری برای پروژه‌های آن‌ها بوده‌است.

سنگاب‌های زیبای مسجد امام اصفهان

سنگاب­‌ها، جام­‌های سنگی بزرگی هستند که در گذشته آن­ها را پر از آب می‌کردند و برای گرفتن وضو استفاده می­‌شده‌است. به طور کلی 7 عدد سنگاب در این مسجد وجود دارد که در ادامه به بررسی آن­ها می‌پردازیم:

1. سنگاب در ورودی که از جنس سنگ یشم است که روی پایه 8 ضلعی قرار دارد. بر روی این سنگاب کتیبه­‌ای قرار ندارد اما کنده‌­کاری­‌هایی بر روی آن دیده می‌­شود.
2. سنگاب چهلستون غربی که آن هم از سنگ یشم ساخته‌شده و شامل نقش‌های گل و بته در سطح خارجی و اشعاری به خط نستعلیق و به صورت کنده‌کاری شده‌‌ می‌باشد.
3. سنگاب چهلستون شرقی از جنس سنگ آهک است و طرح و نقشی با رگه­‌های طبیعی آهکی دارد.
4. سنگاب گنبد غربی از جنس سنگ مرمر می‌باشد و پایه‌ای چهارگوش دارد. متاسفانه بر روی این سنگاب یادگاری­‌هایی نوشته شده­‌است که به علت نرم شدن سنگ در تماس با آب اضافی خارج شده از آن این کار میسر بوده­‌است.
5. سنگاب گنبد شرقی که دقیقا قرینه سنگاب گنبد غربی بوده و دارای همان جنس، شکل و خصوصیات است.
6. سنگاب ششم که در دالان مشرف به حیاط در گوشه جنوب غربی مسجد وجود دارد که این جملات بر روی آن حک شده‌­است : «وقف حضرت امام حسین کرد این حوض را هرکه طمع کند به لعنت خدا گرفتار شود. سنه ۱۹۰۱». البته به احتمال قوی سنگ­‌تراش تاریخ را اشتباه حکاکی کرده و تاریخ درست احتمالا سال ۱۰۹۱ (قمری) است.
7. سنگاب هفتم در انتهای شرقی مدخل اصلی مسجد قرار دارد و شبیه به سنگاب دالان جنوب غربی است. این سنگاب که بر روی پایه گردی قرار دارد دارای چند نقش ساده و ناقص روی بدنه و برجستگی جای کاسه آب می‌­باشد.

وقایع تاریخی مسجد امام اصفهان

در تحقیق درباره مسجد امام یکی از از وقایع مهم تاریخی که در آن زمان اتفاق افتاد، جنگ با اشرف افغان یا جنگ با روس‌­ها اشاره کرد. که اثرات گلوله آن نیز بر کتیبه‌های این مسجد باقی مانده‌است. همچنین این مسجد پایگاه مبارزاتی در دوران استبداد صغیر در اواخر قاجار بوده‌­است. همچنین در دوره حاکمیت ظل‌السلطان و در پی ظلم­‌های وی، مردم در این مسجد تحصن کرده‌بودند و خشم خود را نسبت به او نشان‌ دادند که در همین زمینه شعر درمورد مسجد امام اصفهان زیاد گفته‌شده‌است.

چطور به این مسجد برویم؟

آدرس مسجد امام: اصفهان، دروازه دولت، خیابان سپاه، میدان نقش جهان.

چه ساعتی می‌توانیم از مسجد امام بازدید کنیم؟

از ساعت 9 صبح الی 21 شب امکان بازدید از این مسجد بی‌نظیر را دارید. ولی در ایام تعطیل حتما قبل از رفتن تماس بگیرید و ببیند تا چه ساعتی باز هست.

مدت زمان پیشنهادی فانزی

بین 1 الی 2 ساعت زمان برای بازدید از مسجد امام در نظر بگیرید.