آرامگاه شیخ احمد جامی در استان خراسان رضوی در شمال غربی شهرستان تربت جام در همسایگی مقبره مسجد خواجه عزیزالله در محله ای که سعدآباد نامیده می شود، واقع شده است. ساخت این آرامگاه قدیمی به قرن 9 تا 12 هجری قمری مربوط می باشد.

آرامگاه شیخ در واقع یک مجموعه ی تفریحی و جاذبه ی گردشگری شهر تربت جام می باشد و از قسمت های مختلفی مانند: مقبره شیخ احمد، گنبد خانه، مسجد کرمانی، گنبد سفید، مسجد عتیق، مدرسه جلال الدین فیروزشاهی، مسجد جامع نو، آب انبار، مسجد زیرزمینی، بور مجاور مزار تشکیل شده است.

آرامگاه شیخ احمد جامی در تاریخ 15 دی ماه، سال 1310 خورشیدی با شماره 174 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

درختی بر روی مزار شیخ وجود دارد، که زائرین اعتقاد خاصی به این درخت دارند. آن را درخت رمز زندگی، باروری، فناناپذیری، سرچشمه حیات و … می دانند. این درخت کهنسال، درخت پسته که بومی تربت جام است، می باشد.

معماری:

ورودی آرامگاه شیخ احمد جامی در بخش شمالی محوطه است. ورودی به گونه ای طراحی شده است که در نگاه اول نظر انسان را به خود جذب می کند. این قسمت شامل پیش طاق ورودی، آستانه درگاه با در چوبی و طاق های دو اشکوبه به طرفین است.

درب چوبی قدیمی آن با کتیبه های کوفی زیبا تزئین و آراسته شده اند، به دلیل گذر زمان نوشته های آن محو شده و قابل خواندن نیستند؛ اما ظاهر آن نشان از قدمت این اثر تاریخی دارد.

به طور کلی به دلیل ورودی از قسمت های قدیمی مجموعه به کار می رود و به نظر کارشناسان آن را به قرن هشتم هجری قمری نسبت داده اند.

مقبره شیخ نزدیک به ایوان مرتفع مزار در فضای باز به صورت باشکوهی قرار دارد. مرقد با مصالح آجر و گچ و به شیوه ای خاص از سطح محوطه بالا آمده است.

مزار آرامگاه شیخ احمد جامی، دارای دو سنگ می باشد که اولی لوح اصلی که بالای سر قرار گرفته و دارای تزئیناتی مانند برگ و گل و آرایه های گیاهی است و دومی در پایین مزار است که در طرفین آن به کتیبه ای آراسته شده است.

درختی کهنسالی به صورت خودروی از دورن سنگ قبر شیخ احمد با شاخه های فروان روییده شده است. این درخت در حال تخریب سنگ قبر می باشد. اما نوادگان شیخ می گویند از جامی روایتی دارند که هیچ گاه درختی را قطع نکنند.

دیوارهای ایوان تغییرات اندکی داده شده اند، کاشی های کوچک رنگی به صورت خشت های شش گوش و مثلث به صورت اشکال مختلف برای تزئین آن استفاده شده است. نقش دو اژدها در مقابل هم که در لچکی سردر ایوان این مجموعه دیده می شود.

کتیبه ها در ایوان به خط ثلث ترکیبی و تزئینی و با دانگ جلی که مطلب آن سوره ملک است، نوشته شده است.

در طرفین ایوان دو محراب زیبا و کوچک قرار دارد که گچبری های منحصر به فردی را در آن میتوان دید، آنها یادگاری از دوران ایلخانی هستند.