استان خراسان رضوی به دلیل شرایط آب و هوایی، بارندگی مانند بسیاری از مناطق ایران نیازمند نگه داری و ذخیره آب برای فصول گرم و کم آب می باشد بنابراین آب انبار استان خراسان یکی از مهمترین بخش آبادی محسوب می شود. البته امروزه از این آب انبارها به عنوان جاذبه گردشگری استفاده می شود.
هر یک از آب انبارهای استان خراسان رضوی بیانگر داستانی زیبا و دوست داشتنی است که روند حفظ و نگهداری ازآب و اهمیت وجود آب را در هر دوره و در هر منطقه بیان میکند.
آب انبار باب الحکم:
آب انبار باب الحکم در شهرستان بردسکن در یکی از روستاهای استان خراسان رضوی به نام باب الحکم قرار دارد، که این بنا مربوط به دوران صفوی می باشد. این بنا دارای بادگیر 8 ضلعی بر روی گنبد مخزن خود و سردر زیبا که با آجر تزیین شده است.
این اثر تاریخی با شماره 19199 به عنوان یکی از آثار ملی ایران در تاریخ 3 خرداد 1386 خورشیدی به ثبت رسیده است.
آدرس: خراسان رضوی، بردسکن بخش انابد، دهستان صحرا، روستای باب الحکم
آب انبار خرم آباد:
ساخت بنای آب انبار خرم آباد مربوط به دوران قاجار میباشد. در شهرستان بردسکن بخش شهرآباد روستای خرم آباد قرار دارد.
این بنا در تاریخ 3 خرداد سال 1386 خورشیدی با شماره 19200 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: خراسان رضوی، بردسکن بخش شهرآباد، دهستان شهرآباد، روستای خرم آباد
آب انبار خواجه یار:
آب انبار خواجه یار در دامنه کوهی به همین نام در غرب شهرستان خواف، در استان خراسان رضوی قرار دارد. این آب انبار با پلان مستطیلی شکل و دارای ایوانی با طاق جناقی است، که در نزدیکی مزار خواجه یار میباشد.
از انتهای ایوان آن راهی با شش پله عریض برای دسترسی به آب ساخته شده است.
به نظر کارشناسان مخزن و ایوان آب انبار در دو زمان متفاوت ساخته شده است. با توجه به سبک و نوع ساختار آب انبار خواجه یار، آن را به دوران تیموریان و یا صفویه نسبت میدهند.
این مکان تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی کشور با شماره 7488 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: خراسان رضوی، شهرستان خواف، بخش مرکزی، مزار خواجه یار
آب انبار رکن آباد:
سازه آب انبار رکن آباد مربوط به دوران قاجار میباشد. این آب انبار در شهرستان بردسکن، دهستان جلگه روستای رکن آباد قرار دارد.
آب انبار رکن آباد در تاریخ 3 خرداد سال 1386 خورشیدی با شماره 19117 به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: خراسان رضوی، بردسکن بخش شهرآباد، دهستان جلگه، روستای رکن آباد
آب انبار کوشه:
آب انبار کوشه در روستای کوشه در دهستان و شهرستان بردسکن قرار دارد.ساخت این سازه از طریق نوع و سبک معماری به دوران قاجار میرسد. سازمان میراث فرهنگی در بهار سال 1394 شروع به بازسازی و مرمت این اثر تاریخی کرد. این سازه در سال 1381 خورشیدی با شماره 6650 به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: خراسان رضوی، بردسکن بخش شهرآباد، دهستان شهرآباد، روستای کوشه
آب انبار سید باقر:
آب انبار سید باقر در روستای سید باقر، مرکز شهر بردسکن خراسان رضوی واقع شده است. این اثر در تاریخ 17 مرداد سال 1383 خورشیدی با شماره 11034 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار به وسیله فردی خیر به نام سید باقر موسوی ساخته شده است و برای زنده نگه داشتن او، نام آب انبار نیز به سید باقر شهرت یافت.
یکی از ویژگی های معماری این سازه داشتن دو بادگیر است. که یکی 4 طرف فراز گنبد مخروطی مخزن آب و دیگری در جهت شرقی به ارتفاع 3 متر از پای دور گنبد قرار دارد، که باعث ورود هوای مناسب و خنک ماندن آب مخزن می باشد. برای دسترسی به پا شیر باید از 22 پله ی آجری عبور کرد.
آدرس: خراسان رضوی، بردسکن، خیابان قائم، خیابان سید باقر، جنب شهرداری بردسکن
آب انبار شریعت (موزه آب گناباد):
آب انبار شریعت در شهرستان گناباد قرار دارد. نام این مکان با گذر زمان توسط سازمان میراث فرهنگی کشور به آب انبار حسینیه تغییر پیدا کرد.
قدمت تاریخی این بنا به دوران قاجار مربوط است. به کمک اسناد تاریخی مشخص است که این آب انبار متعلق به کاروانسرای ویران شده می باشد که با گذر زمان به دست شخصی به نام شریعت زاده مرمت و مورد استفاده عموم قرار گرفت.
مکان آب انبار شریعت در بهترین نقطه شهر می باشد از طرفی به حسینیه شهر گناباد که خود یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است و از طرفی به بازار متصل می باشد.
گنبد مخروطی آن 8 متر عمق دارد و 20 متر شعاع دارد، ورودی آب انبار دارای یک ایوان و نشیمنگاه است. مصالح استفاده شده در ساخت آب انبار عمدتاً آجر و سیمان، آهک میباشد.
امروزه آب انبار حسینیه با تغییر کاربری به موزه آب گناباد تبدیل شد. این آب انبار با شماره 5952 در سال 1381 خورشیدی به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: خراسان رضوی، گناباد، نزدیکی میدان امام خمینی، جنب حسینیه شهرستان گناآباد
آب انبار قوژ آباد:
آب انبار قوژآباد در استان خراسان رضوی، شهرستان بردسکن، روستای قوژآباد قرار دارد. ساخت این سازه به دوران حکومت قاجار مربوط می باشد.
آب انبار قوژآباد را در سال 1385 خورشیدی با شماره 17433 به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: خراسان رضوی، بردسکن بخش شهرآباد، دهستان جلگه، روستای قوژآباد
آب انبار بازار نو:
آب انبار بازار نو در بازار زرگرهای بازار سرپوشیده نیشابور واقع شده است که قدمت آن را دوران حکومت قاجار تخمین زدهاند. این آب انبار لقب «بزرگترین آب انبار ایران» را به خود اختصاص داده است.
بنای این آب انبار به جز سر درآن که با گچ پوشیده شده است، با آجر تزیین شده است. آب انبار بازار نو در فهرست آثار ملی ایران با شماره 1814 در تاریخ 25 آذر سال 1375 به ثبت رسیده است. امروزه از این آب انبار به عنوان سفره خانه استفاده میشوند.
آدرس: خراسان رضوی، نیشابور، خیابان امام خمینی(ره)، بازار نیشابور
آب انبار همت آباد زمانی:
آب انبار همت آباد زمانی در بخش مرکزی شهرستان فیروزه در روستایی به نام همت آباد قرار دارد. این سازه تاریخی با آجر کاریهای راسته و خفته تزیین شده است. سبک معماری آن ویژه بوده است مخصوصا در ساخت سر درب ورودی، که باعث شده است این مکان دارای ارزش معماری و تاریخی شود. آب انبار بر روی پلانی مربعی شکل واقع شده است.
بنای سازه به دوران حکومت قاجار مربوط می باشد. در سال 1380 این اثر ملی را با شماره 5145 به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
آدرس: خراسان رضوی، فیروزه، جاده حسن آباد، بعد از روستای سرده، روستای همت آباد