عمارت عالی قاپو قزوین نیز، از جمله آثار تاریخی شهر قزوین هست که هم نام با کاخ عالی قاپو نقش جهان اصفهان می‌باشد. اما می‌خواهیم در این مقاله، کاخ عالی قاپو اصفهان را به صورت کامل برای شما معرفی کنیم.
سفری به داخل کاخ عالی قاپو
این ساختمان باشکوه، در ابتدا شکل ساده‌ای داشت که در طول زمان، طبقاتی به آن افزوده شد. ایوان ستون‌دار جلوی آن نیز در ابتدا وجود نداشته‌است که در زمان شاه عباس دوم، به آن اضافه شد. ارتفاع این بنای زیبا، ۴۸ متر است و ۶ طبقه دارد که راه دست‌یابی به طبقات بالا با راه‌پله‌های مارپیچ، امکان‌پذیر است.
در زمان صفویه، کاخ عالى قاپو بزرگ‌ترین کاخ ممکن، در یک پایتخت بوده‌است. حتی جزو بهترین کاخ‌های دنیا نیز به شمار می‌رفته‌است. این کاخ، تمام موارد لازم برای یک قصر سلطنتی را داشته‌است و مانند یک برج بسیار مدرن در میدان نقش جهان، خودنمایی می‌کرده‌است. به همین علت اولین موردی که توجه تجار و مسافران را جلب می‌کرده‌است، این عمارت باشکوه بوده‌است.
کاخ عالی قاپو، دروازه مرکزی و محل ورود قصرهای موجود در محدوده میدان نقش جهان بوده‌است. نام این عمارت از 2 کلمه، عالی و قاپو تشکیل می‌شود که در کل به معنی “سر در بلند” یا “درگاه بلند” است. این بنا برای شاه عباس اهمیت زیادی داشته‌است و برای جلسات و بازدیدهای مهم داخلی و خارجی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. حتی ایوان این کاخ، هنگام برگزاری مسابقات اسب سواری و چوگان، جایگاه شاه عباس بوده‌است. این بنا، مانند بسیاری از هم‌نسلان خود، از شاهکارهای معماری دوران صفویه به شمار می‌رود که حتی در ابتدای ساخت، آوازه‌اش تا آن سوی آب‌ها پیچیده بود. تاریخ ساخت این بنا، به سال 1054 هجری قمری بازمی‌گردد.
چطور کاخ عالی قاپو به وجود آمد؟
زمانی که شاه عباس اول، پایتخت را از قزوین به اصفهان تغییر داد، به فکر ساخت یک مقر و دولت‌خانه حکومتی افتاد. تاریخ ساخت این بنا، بین سال‌های 973 الی977 خورشیدی می‌باشد. پشت نام‌گذاری این بنا، فلسفه‌ای قرار دارد. برای اطلاعات بیشتر، بهتر است بدانید که در زبان ترکی قاپو یا قاپی به معنی در، ورودی و درگاه است. آلا نیز به معنی رنگ قهوه‌ای روشن می‌باشد. بنابراین به علت رنگ قهوه‌ای این بنا، چوب‌هایی که در ساخت آن به کار رفته‌است.
همچنین کاربرد اصلی آن که دروازه قصرهای میدان بوده‌است، این نام را بر آن نهاده‌اند. از منابع معتبری که می‌توان به آن رجوع نمود، کتاب‌های خلسه اعتماد السلطنه، سفرنامه‌های خراسان و فرنگ ناصرالدین شاه است. در صفحه ۲۲۹ کتاب خلسه، صفحه ۹۸ سفرنامه خراسان و صفحه 48 سفرنامه سوم فرنگ، به قطعیت به این نام اشاره شده‌است. جالب است بدانید که، در اصلی این بنا توسط شاه عباس صفوی از نجف و مقبره امام علی (ع) آورده شده‌است. همچنین، به دستور وی روی کتیبه بالای سر در ورودی، حدیث “انا مدینه العلم و علی بابها” از پیامبر اعظم نوشته می‌شود و 110 توپ جنگی (جمع حروف ابجد علی، عدد 110 می‌باشد) در مقابل کاخ قرار داده می‌شود.
معماری زیبا و نمای منحصربهفرد
بنای عالی قاپو تا چند دهه اخیر با ارتفاع ۴۸ متری خود، بلندترین بنای اصفهان بوده‌است. این بنا به علت ساخت چند مرحله‌ای خود، از هر طرف به یک شکل دیده می‌شود. به این صورت که از جلو به صورت 2 طبقه، از پشت 5 طبقه و از طرفین 3 طبقه دیده می‌شود. این بنا به طور کلی و با احتساب طبقه همکف، یک ساختمان 6 طبقه محسوب می‌شود.
در ورودی کاخ عالی قاپو، کرباسی به اندازه مدخل جلوی ساختمان وجود دارد. در این کرباس، دری قرار دارد که کرباس را به حیاط پشتی مربوط می‌سازد. بالاى این در، یک پنجره مشبک وجود دارد که نور از آن عبور می‌کند و به درون کرباس می‌تابد. همچنین اتاق‌هایی که اطراف این کرباس قرار دارند، محل ادارات دولتى بوده‌اند.
دو سری راه‌پله مارپیچ در دو سمت طبقه اول قرار دارد که راه‌هاى ارتباطى ساختمان محسوب می‌شوند. بالای این طبقه، 4 طبقه دیگر قرار دارد که هر کدام چند اتاق و یک تالار دارند. پله‌های شاهی نیز به منظور استفاده تشریفاتی و به صورت چند پله، به همراه اتاق‌های بین راه، ساخته شده‌اند. اولین تالار این کاخ توسط یک در بزرگ به ایوان جلویى عمارت مرتبط مىشود. روی در و دیوار این تالار، نقاشی‌های زیبا و چشم‌نوازی دیده می‌شود. اکثر این نقاشی‌ها، کار هنرمند معروف آن زمان، رضا عباسی هستند.
ایوان موجود در جلوی کاخ با نقوش زیبا تزئین شده‌است. در این ایوان، حوضی از جنس مس و سنگ وجود دارد که توسط دانشمند مشهور دوران صفویه، شیخ بهایی، طراحی شده‌است. این حوض منحصربهفرد، با دم و بازدم هوا پر از آب می‌شده‌است و انعکاس تصویر سقف چوبی عالی قاپو در آن دیده می‌شده‌است. این حوض، به خنکی هوای زیر این سقف چوبی کمک می‌کرده‌است. متاسفانه امروزه به علت فرسودگی بلااستفاده مانده‌است.
کاخ عالی قاپو چند اتاق دارد، یکی از این اتاق‌ها، در طبقه آخر این کاخ قرار دارد که به تالار موسیقی مشهور است. این تالار براساس شناخت فیزیک صوت و انعکاس آن، ساخته شده‌است. جالب است بدانید که، این اتاق مانند یک استودیوی ضبط صدا، صداهای اضافی را از بین می‌برده‌است و طنین موسیقی به صورت بسیار طبیعی‌تر شنیده می‌شده‌است. دیوارهای این اتاق با نقاشی‌های زیبا پوشیده شده‌است.
تزئینات خارجی آن، با استفاده از آجر صورت گرفته‌است. در قسمت‌های هلالی بالای هر ورودی (لچک‌ها)، کاشی‌های هفت رنگ و خطوط اسلیمی زیبایی دیده می‌شود. تزئینات داخلی این بنا شامل: نقش و نگارهای گل و بته، شکارگاه، حیوانات و پرندگان می‌باشد که روی گچ انجام شده‌است. نقاشی‌های مینیاتور داخل کاخ عالی قاپو بسیار زیبا هستند و طبق سبک‌های نقاشانی چون، رضا عباسی، آنژل و لوکار روی دیوارهای داخلی کاخ، کشیده شده‌اند.
مراحل ساخت کاخ عالی قاپو، شاهکار معماری در دل نقش جهان
کاخ عالی قاپو، طی ۵ مرحله متفاوت ساخته شده‌است. این بنا، در ابتدا به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد و در زمان جانشینان او، به خصوص شاه عباس دوم و شاه سلیمان، در طول ۷۰ الی ۱۰۰ سال تکمیل شد. همچنین، در زمان شاه سلطان حسین، آخرین شاه صفوی، به علت ساخت کتیبه‌ای به خط نستعلیق، طبقه سوم مرمت شد و به تزئینات آن نیز افزوده شد.
در ابتدا این بنا، تنها به عنوان یک ورودی برای سایر کاخ‌ها ساخته شده‌بود. در مرحله بعدی، به علت توسعه پایتخت، اهمیت مقر حکومتی و افزایش جمعیت شهر، این بنا گسترش یافت و طبقات دیگری نیز به آن افزوده شد. در مرحله سوم، آخرین طبقه، معروف به سالن موسیقی، به ساختمان اضافه شد. در مرحله بعدی نیز یک ایوان جهت افزایش طول کاخ به آن افزوده شد. در نهایت، مرحله پنجم شامل افزودن 18 ستون به ایوان، ساخت پله‌های شاهی و تکمیل سیستم آب‌رسانی برای طبقات بالاتر بود.
معماران زبده
در کاخ عالی قاپو هیچ کتیبه یا سندی، مبنی بر معرفی معمار این بنا وجود ندارد. اما به احتمال زیاد ساخت این کاخ، کار یکی از 2 معمار معروف آن زمان، یعنی استاد علی اکبر اصفهانی یا استاد محمدرضا، پسر استاد حسین بنای اصفهانی بوده‌است.
چرا کاخ عالی قاپو، جزو آثار نفیس قرار گرفته است؟
بی شک این بنا جزو آثار تاریخی بسیار نفیس است که یکی از دلایل آن، مینیاتورهای زیبای هنرمند مشهور عصر صفوی، رضا عباسی، می‌باشد. همچنین
، گچ‌بری‌های طبقه آخر کاخ یعنی اتاق موسیقی، بسیار زیبا طراحی و ساخته شده‌است و در نوع خود بی‌نظیر است. این اتاق یکی از عجایب عمارت عالی قاپو است که در آن اشکال جام و صراحی در دیوار تعبیه شده‌است و این کار، غیر از این‌که باعث زیبایی بیشتر این اتاق شده‌است، در گرفتن انعکاس صداها و طبیعی‌تر شدن صدا، تاثیر زیادی داشته‌است.
آدرس کاخ عالی قاپو
آدرس: اصفهان، میدان نقش جهان، ضلع غربی، روبه‌روی مسجد شیخ لطف‌الله. ساعت بازدید: 9 صبح الی 9 شب
چطور به کاخ عالی قاپو برویم؟
طبیعتا برای رفتن به کاخ عالی قاپو، باید ابتدا به میدان نقش جهان بروید. برای رفتن به میدان می‌توانید، سوار اتوبوس‌هایی که به خیابان سپه می‌روند شوید. پس از پیاده شدن در ایستگاه سپه، باید چند دقیقه‌ای تا میدان نقش جهان پیاده‌روی کنید. این بنا در ضلع غربی میدان نقش جهان منتظر شماست. امیدواریم از خواندن مقاله کاخ عالی قاپو، لذت برده باشید. اگر از این بنا دیدن کردید، گزارش بازدید از کاخ عالی قاپو را با ما به اشتراک بگذارید.
پیشنهاد فانزی برای افرادی که به کاخ عالی قاپو مراجعه می‌کنند:
پیشنهاد ویژه برای کسانی که به مکان‌های گردشگری در نزدیکی کاخ عالی قاپو علاقه‌مند هستند، می توانند از حمام تاریخی شاه، پارک مشتاق، میدان نقش جهان، سر در قیصریه، مسجد شیخ لطف الله، امامزاده احمد اصفهان، پارک جنگلی ناژوان، پل خواجو، بازار بزرگ اصفهان …. بازدید کنند.