نمایش عروسکی چیست؟
نمایش عروسکی که با نام خیمه شب بازی نیز معروف بوده، یک نوع از نمایش است که در آن به جای استفاده از بازیگران، از عروسک یا اشیا استفاده میشود. این عروسکها که عموما با ظاهر انسان و حیوان ساخته می‌شوند، توسط فردی که وظیفه عروسک گردانی را بر عهده دارد، حرکت می‌کنند.
عروسک‌گردانی به چندین و چند روش انجام می‌گیرد که نمونه‌های آن عبارتند از کمک گرفتن از دست‌های عروسک گردان یا استفاده از نخ که به بخش‌های گوناگون از بدن عروسک وصل شده است.
با تاریخچه عروسک گردانی آشنا شوید
شاید برایتان جالب باشد بدانید که ایران جزو نخستن کشورهایی بوده که عروسک گردانی در آن رواج داشته است. پس از آن این هنر به سمت ترک‌های عثمانی گرایش پیدا کرده و با تغییرات متعددی در آنجا روبه‌رو شد. ترک‌ها با تحول این هنر، نام آن را نیز به “چشم سیاه” تغییر دادند.
البته باید به باورهای دیگری هم در خصوص تاریخچه عروسک گردانی توجه کنیم زیرا عده‌ای بر این باورند که عروسک گردانی از سمت کشورهای جنوب شرقی آسیا و چین وارد ایران شده است.
در گذشته هدف اصلی نمایش‌های عروسکی، مقاصد مذهبی بود، به شکلی که مورخان آن را راهکاری برای گسترش باورهای دینی میان عامه مردم می‌دانستند. از طرف دیگر باید گفت سالن نمایش عروسکی در گذشته همچون امروزه نبود، بلکه این هنر در خیمه‌هایی بزرگ که عموما با دو چراغ روشن می‌شدند، انجام می‌گرفت.
همچنین در ایام قدیم، محل اجرای نمایش عروسکی یک صندوق بود که یک طرف آن به سوی تماشاچیان بوده و بخش‌های دیگر آن یک محیط بسته همچون اتاق را به نمایش می‌گذاشت. در این شرایط عروسک گردانها در پشت صندوق قرار می‌گرفتند و به وسیله نخ‌هایی که به عروسکها وسط بود، آنها را به حرکت در می‌آورند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ تا از هیجان‌انگیزترین بازیهای گروهی کودکان
نمایش عروسکی، شیوه‌ای مناسب برای آموزش کودکان
نمایش عروسکی یک شیوه مهم و موثر برای آموزش مهارت‌های زندگی، قوانین اجتماعی، باورها، ارزش‌ها، بهداشت، سلامت و… به کودکان است. کودکان با چنین هنری عجین هستند و می‌توانند با شخصیت‌های نمایش همذات‌پنداری کرده و خود را در جایگاه عروسکها ببینند؛ در این شرایط است که کودک مفاهیم گوناگون را به شکلی درست درک کرده و آموزش می‌بیند.
به صورت کلی بازیهای کودکانه نقش بسیار مهمی در روند رشد مهارت‌های کودک دارد. برای آشنایی با انواع بازی های کودکانه و مزایای آنها به مقاله فانزی در مورد انواع بازیهای کودکان مراجعه بفرمایید.
انواع نمایش عروسکی کدامند؟
نمایش عروسکی از جنبه‌های گوناگون دارای تفاوت‌های بسیاری است اما یکی از اصلی‌ترین تفاوتها که نمایش عروسکی را به چند دسته تقسیم میکند، شیوه اجرای آن است. در ادامه نمونه‌هایی از شیوه‌های گوناگون نمایش عروسکی را معرفی میکنیم.
-
نمایش عروسکی سایه:
این نوع نمایش دارای قدمتی چند هزار ساله است و پیوندی بسیار جدی با مفاهیم مذهبی، عرفانی، افسانه‌ای و… دارند. در نمایش عروسک سایه‌ای، سایه ها شمایل روح دارند و از دنیایی دیگر آمده و مفاهیمی از آنجا به خود به همراه آورده‌اند.
در این نمایش عموما فردی با استفاده از تن پوش و ماسک در صحنه حاضر میشود و نقش موجود انسانی را بازی میکند. علاوه بر این شخصیت، روح یا همان سایه موجود در صحنه، نمایانگر ارواح پلید و یا درون انسان بوده که به شکلی متفاوت از بازیگر، هنرنمایی میکند.
-
نمایش عروسکی دستکشی:
در این نمایش عروسکها به گونه ای طراحی شده‌اند که مانند دستکش برای عروسک گردان عمل کرده و سبب می شوند عروسک گردان با استفاده از انگشتان خود آنها را به حرکت درآورد. عروسک گردان در این نمایش انگشت سبابه خود را برای بخش سر عروسک و دیگر انگشتان را به جای دستها مورد استفاده قرار می دهد.
یکی از نکاتی که در این نمایش بسیار اهمیت دارد، نحوه استفاده از انگشتان است زیرا اگر انگشتان به درستی حرکت کنند، می‌توانند ظریف‌ترین حرکات را به بهترین شکل ممکن به نمایش درآورند.
-
نمایش عروسکی نخی:
نمایش عروسکی نخی نوعی نمایش است که در آن، عروسکها با کمک نخ های نامرئی و با همراهی عروسک گردان حرکت داده می‌شوند. این نوع نمایش که در ایران با نام خیمه شب بازی شهره است، دارای قدمتی ۱۰۰۰ ساله بوده و مفاهیمی تاریخی، فرهنگی و قومی با خود به همراه دارد. حتما می دانید که یکی از اصلی‌ترین شخصیت‌های نمایش خیمه شب بازی، “مبارک” است که با ظاهری سیاه بر صحنه حاضر می شود.
-
نمایش عروسکی میله ای:
نمایش میله‌ای، نوعی نمایش عروسکی است که عروسکها در آن یک میله اصلی در سر خود دارند تا عروسک گردان به وسیله آن بتواند عروسکها را جا‌به‌جا کرده و جلو و عقب ببرد.
این نوع عروسکها دارای طرفداران بسیاری هستند زیرا عروسک گردان میتوان با سرعت عمل بالایی عروسکها را تکان دهد. از طرف دیگر این عروسکها می‌توانند تا اندازه بسیار بزرگی ساخته شده و مورد استفاده قرار بگیرند.
-
نمایش عروسکی سیاه:
در این نمایش که برگرفته از نمایش “بن راکو” است، از زمینه سیاه در صحنه، پوشش و چهره سیاه عروسک گردانان، رنگهای ماوراء بنفش و عروسکهای شب رنگ استفاده میشود. علت این اتفاق چنین است که تماشاگر هیچ دیدی نسبت به عروسک گردان نداشته باشد و تمام توجهش به سمت عروسکها سوق پیدا کند.
یکی از مهمترین ویژگیهای نمایش عروسکی سیاه این است که میتواند قدرت تخیل را افزایش داده و سبب شود حرکت اشیا واقعی به نظر برسد.
آموزش نمایش عروسکی
نمایش عروسکی دارای دنیای گسترده ای است و هرروز ابداعات جدید آن را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. آنچه که قبل از همه باید به آن توجه شود این است که نمایش عروسکی بیش از هر چیز به تجربه نیاز دارد که می‌بایست افراد در طول آموزش و تمرین آن را به دست آورند. در ادامه شما را با چند نکته آشنا میکنیم که به وسیله آن مهارت خود را در عروسک گردانی افزایش دهید.
- همیشه به زاویه دیدی که تماشاگر دارد، توجه داشته باشید.
- هنگامی که یک عروسک در حال حرف زدن است، تنها به تکان دادن دهان آن اکتفا نکنید و حرکت بدن را نیز در کنار حرکات دهان پیش بگیرید.
- صحبت کردن برای یک عروسک بسیار مهم است. توجه داشته باشید لحن و صدایی را برای عروسک انتخاب کنید که بتواند به صورت واضح و البته جذاب عمل کند.
- در حرکات عروسک مبالغه کنید زیرا این کار هیجان نمایش شما را افزایش می‌دهد.
- برای انجام حرکات حتما ابعاد صحنه، تعداد عروسکها و نوع آنها را مد نظر قرار دهید.
- پیش از آغاز نمایش با چند کلمه عروسکهای خود را معرفی کنید.
- به همسویی لباس با شخصیت عروسک توجه کنید.
اگر شما هم تجربه حضور در نمایش عروسکی را داشته‌اید و یا حتی خودتان عروسک گردانی کرده‌اید، خوشحال می‌شویم تجربه‌تان را با چَندپَر و سایر دوست‌داران نمایش عروسکی در بخش دیدگاه‌ها به اشتراک بگذارید.
