آشنایی با نقش رجب | بازمانده‌ی دوران ساسانی

نقش رجب مرودشت، یکی از معروف‌ترین آثار تاریخی باقی‌مانده از دوران ساسانی است. البته این اثر از لحاظ ارزش هنری و تاریخی ارزش بسیار بالایی دارد؛ اما کمتر کسی به آن اهمیت می‌دهد. خیلی از افراد تنها تخت جمشید را در استان فارس می‌شناسند. اما در این استان آثار دیگری هم وجود دارد. با فانزی همراه باشید تا اطلاعاتی درباره نقش رجب شیراز به دست بیاورید.

واقعیت این است که در کشور پهناور ما آثار تاریخی و باستانی بسیار زیادی وجود دارد. در هر استان، بسته به اینکه در چه دوره تاریخی مورد اهمیت بوده است، آثاری متنوع دیده می‌شود. یکی از استان‌هایی که تعداد زیادی اثر ارزشمند در آن وجود دارد، استان فارس است. زیرا این استان در دوران حکومت هخامنشیان، ساسانیان و … اهمیت زیادی داشته‌است و اکثر حجاری‌ها و آثار باستانی در این استان به وجود آمدند.

در این میان شاید سنگ نگاره نقش رجب یکی از مظلوم‌ترین آثار باقی ‌مانده از آن دوران‌ها است. این اثر کمتر از سایر آثار مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. شاید اطلاعاتی در مورد علت نام‌گذاری نقش رجب نداشته باشید.

اما جالب است بدانید که رجب نام فردی بوده‌است که در آن نزدیکی قهوه‌خانه داشته‌است. جالب است که نام کسی که کمترین ارتباطی به این بنا داشته‌است، در کتاب‌ها و سایت‌های گوناگون ثبت شد‌ه‌است. در همین نزدیکی شهر استخر قرار دارد. اردشیر و شاپور ساسانی در این شهر زاده شده‌اند و مراسم تاجگذاری خود را در زادگاه خود برگزار کرده‌اند.

این نقش نشان‌دهنده مراسم‌های تاجگذاری ایشان است. البته یک حجاری دیگر هم از مراسم تاجگذاری اردشیر در نقش رستم دیده می‌شود. نقش رستم، یکی دیگر از دیدنی‌های تاریخی این محدوده است. فاصله نقش رستم تا نقش رجب حدودا 3 کیلومتر است. حتما به دیدن این آثار تاریخی بروید.

داخل نقش رجب

این بنا در فاصله 3 کیلومتری شمال تخت جمشید قرار گرفته‌است و با حجاری‌ها و نقش برجسته‌های فوق‌العاده‌اش در آن سوی جاده خودنمایی می‌کند. چند نقش کتیبه شگفت‌انگیز در این محدوده وجود دارد. در این کتیبه‌ها می‌توان 4 مجلس مختلف از اتفاقات تاریخی را مشاهده کرد. افرادی مانند شاه، موبدان، افراد مهم حکومتی و ملازمان در این حجاری‌ها دیده می‌شوند. در ادامه این کتیبه‌ها را معرفی می‌کنیم.

کتیبه‌های نقش رجب

تاجگذاری اردشیر بابکان، بنیان‌گذار حکومت ساسانی

این کتیبه یا سنگ‌نگاره نشان‌دهنده مراسم تاجگذاری اردشیر بابکان است. این اثر دارای 4.5 متر پهنا است. می‌توان 8 نفر را در این کتیبه مشاهده کرد. این افراد شامل چند مرد، زن و کودک هستند. آیین تقدیم تاج شاهی به شاه توسط موبد زرتشتی در این حجاری دیده می‌شود. در دوران ساسانی، موبدان زرتشتی، روحانی‌های بلندمرتبه‌ای بوده‌اند که حلقه پادشاهی یا تاج را به شاه تقدیم می‌کرده‌اند.

موبد عالی مقام روبه‌روی شاه ایستاده‌است و در یکی از دستانش تاج یا حلقه شاهی و در دست دیگر، عصای پادشاهی را نگه‌داشته‌است. پشت سر ایشان نیز 2 بانوی دربار دیده می‌شوند. این 2 بانو مراسم احترام به مجلس شاهنشاهی را اجرا می‌کنند. در کتیبه 2 فرد دیگر هم وجود دارند که پشت سر شاه ایستاده‌اند.

یکی از آنان ملازم شاه می‌باشد که یک مگس‌پران را در دست گرفته‌است. فرد دیگر هم یکی از نجیب‌زادگان و بزرگان کشوری است. روبه‌روی شاه 2 کودک ایستاده‌اند که به نظر می‌رسد یکی از آن‌ها ولیعهد باشد. در خارج از این مجلس می‌توان تصویر فردی را دید که دست خود را به نشانه احترام برداشته‌است و یک سنگ‌نگاره را نشانه گرفته‌است. این کتیبه، یکی از 4 سنگ‌نگاره نقش رجب می‌باشد.

تاجگذاری شاپور اول، فرزند اردشیر بابکان

در این کتیبه نیز یکی از مراسم‌های تاجگذاری شاهنشاهی، یعنی تاجگذاری جانشین اردشیر، شاپور اول، دیده می‌شود. در این کتیبه می‌توان شاهنشاه ساسانی، یعنی همان شاپور اول را مشاهده کرد که روی اسبی سوار شده است. وی در همین حین تاج (حلقه) شاهی را دریافت می‌کند.

موبدی که این تاج یا حلقه را به شاه اعطا می‌کند هم سوار بر اسب می‌باشد. نکته‌ای که از این نقوش به دست می‌آید، این است که این محوطه مکانی خوش آب و هوا بوده است و چنین مراسم‌هایی در آن برگزار می‌شده‌است. یک چشمه آب و خانه‌هایی نیز در این اطراف وجود داشته‌است.

شاپور اول، همراهان جانشین اردشیر بابکان

در سمت شمالی نقش رجب، یک سنگ‌نگاره وجود دارد که نشان‌دهنده دومین پادشاه ساسانی، شاپور اول است. این نقش 1.5 متر از سطح زمین بالاتر است و شاپور اول را سوار بر اسب نشان می‌دهد. 9 فرد از بزرگان حکومتی در پشت سر او ایستاده‌اند. شمایل نقش، نشان‌دهنده حضور این افراد به خاطر یک مورد مهم و افتخارآمیز است.

می‌توان 4 خط حکاکی شده روی سینه اسب مشاهده کرد. این خطوط به زبان ساسانی نوشته شده‌اند. همچنین سطوری به خط یونانی در همین حجاری وجود دارد. چنین مفاهیمی در این نوشته‌ها دیده می‌شود: “اهورامزدا، خداوندگار شاپور، شاهنشاه ایران و انیران، که چهر از ایزدان دارد فرزند بغ مزدا پرست خدایگان اردشیر شاه شاهان که چهر از ایزدان دارد نوه خدایگان بابک شاه”.

نقش برجسته کرتیر موبد، روحانی عالی مقام دوره ساسانیان

این سنگ‌نگاره، کتیبه کرتیر در نقش رجب است و دلیل این نامگذاری، حضور موبد قدرتمند و بانفوذ زرتشتی، کرتیر است. این موبد در شش دوره پادشاهی مختلف حضور داشته‌است. وی از زمان پادشاهی اردشیر بابکان تا نرسه زنده بوده‌است. قدرت وی به حدی زیاد بوده‌است که همه کاره حکومت ایران زمین به مدت صد سال بوده‌است.

وی به سرسختی و تعصبات غیرمعمول معروف بوده‌است. او نهایت تلاش خود را کرده‌است تا دین زرتشت را به عنوان آیین رسمی کشور عنوان کند. کوشش‌های او در این رابطه بسیار معروف بوده‌است. پیرمرد کلاه‌دار بدون ریش که در تصویر دیده می‌شود، همان کرتیر معروف است.

از این کتیبه‌ها متوجه می‌شویم که کرتیر اهمیت زیادی در آن دوران داشته‌است و در هر دوره پادشاهی چه اقداماتی انجام داده‌است. وی در کتیبه‌های دیگری هم دیده می‌شود. یکی از آن‌ها، سنگ‌نگاره کرتیر در سرمشهد است. این اثر تاریخی در 80 کیلومتری کازرون قرار دارد. همچنین شمایل وی در نقش رستم، کعبه زرتشت و همانطور که دیدیم در نقش رجب دیده می‌شود.

بهترین زمان برای رفتن

استان فارس در محدوده آب و هوایی گرم و خشک قرار دارد. اگر بخواهید در بهترین زمان به دیدن این آثار تاریخی بروید، پیشنهاد ما اوایل بهار، پاییز یا زمستان است. البته اگر دوست داشته باشید، می‌توانید در هر زمان دیگری به این مکان بروید. اما ممکن است با هوای گرم و آفتاب سوزان مواجه شوید.

شماره تلفن نقش رجب به دلیل نبود دفتر و نگهبانی در این محدوده در دسترس نیست.

متشکریم که با فانزی همراه بودید. امیدواریم اطلاعاتی که در مورد وجه تسمیه نقش رجب به دست آوردید، مفید بوده باشد. اگر از این اثر تاریخی دیدن کرده‌اید، نظرات خود را با ما و سایر دوستانتان به اشتراک بگذارید.