تاریخچه موزه هنرهای معاصر ایران

موزه هنرهای معاصر تهران، یکی از معروف‌ترین و جالب‌ترین موزه‌های پایتخت است. این موزه در سال 1356 و به همت و ابتکار فرح دیبا احداث شده است. موزه در بخش غربی پارک لاله (پارک فرح سابق) در محله امیرآباد تهران قرار دارد.

ساختمان زیبای موزه نیز توسط کامران دیبا و به سبک بادگیرهای ایرانی طراحی شده است. در این مقاله به تجزیه و تحلیل موزه هنرهای معاصر می‌پردازیم. با فانزی همراه باشید تا در مورد این موزه بیشتر بدانید.

این موزه مهم‌ترین گنجینه‌ هنر مدرن در منطقه است و جزو 10 مجموعه هنر نوگرا در دنیا محسوب می‌شود. قیمت کل آثار در این مجموعه بی‌نظیر، حدودا 5-10 میلیارد دلار است. ایده ساخت چنین موزه‌ای، توسط کامران دیبا (پسر عموی فرح دیبا) به وی داده شد. او معتقد بوده است که در کشور ما بنیاد جدی برای نمایش آثار هنری وجود ندارد. به همین دلیل این ایده را با ملکه فرح دیبا مطرح می‌کند.

اندیشه ساخت چنین موزه‌ای، در سال 1345 شکل گرفت. فرح نیز که به هنرهای نوین و معاصر علاقه داشت، درصدد برآمد تا چنین مکانی را احداث کند. درخواست نقاش معروف ایرانی، ایران درودی نیز او را مصمم‌تر کرد. به دلیل افزایش قیمت نفت و وجود سرمایه بزرگ در خزانه دولت، چنین ایده‌ای برای معرفی ایران به عنوان کشوری متمدن جالب به نظر می‌رسید. البته پروژه ساخت موزه سال‌ها به طول انجامید.

ساخت این موزه در کنار هتل اینترکنتیننتال تهران (لاله کنونی) و موزه فرش، تلاش‌های حکومت برای ارائه تصویری باشکوه از تهران بوده است. فرح دیبا با معمار معروف فنلاندی یک قرارداد برای ساخت موزه‌ای در شیراز را هم امضا کرد. اما این قرارداد بعد از انقلاب 57 ناتمام ماند.

کامران دیبا به عنوان مسئول خرید آثار با ارزش از خارج کشور در نظر گرفته شد. او تعدادی اثر هنری ارزشمند تهیه کرد و وارد کشور نمود. در طی انقلاب، افراد مهاجم درصدد آسیب رساندن به موزه بودند که با دخالت هنردوستان کاری از پیش نبردند. بعد از انقلاب 57 هم موزه به مدت 2 هفته تعطیل شد که بعدا دوباره شروع به کار کرد.

ساخت و افتتاح موزه

طراحی و ساخت موزه به عهده کامران دیبا قرار گرفت. در نهایت ساختمان مجموعه با مساحت 5000 مترمربع و باغ تندیس‌ها با مساحت 3500 مترمربع ساخته شد. افتتاح این موزه با حضور افرادی مانند شاه و ملکه، نلسون آلدریچ راکفلر و تامس مسر رئیس موزهٔ گوگنهایم انجام شد. طبق گفته راکفلر، این موزه، یکی از زیباترین موزه‌های جهان شناخته می‌شده است.

بازگشایی موزه هنرهای معاصر به مدت 3 روز و همراه با رقص‌های محلی، کلاسیک، سنتی-ایرانی و … ادامه داشت. طبق اسناد بر جای مانده، برنامه هنرهای معاصر تهران بسیار جالب بوده است. این موزه به این دلیل ساخته شد که بازدیدکنندگان بتوانند آثار با ارزش قرن بیستم را در یک مکان مشخص ببینند. دیوید گالووی، متخصص هنری این موزه را پلی میان شرق و غرب دانسته است.

این مجموعه برای آشنا کردن ایرانیان با هنرهای معاصر و نوین به وجود آمد و در این زمینه موفق هم بود. به دلیل وضع نامناسب اقتصادی سایر کشورها، مشکلی برای خرید آثار هنری به وجود نیامد. افراد هیئت مدیره این موزه در آن زمان، فاطمه فرمانفرماییان، کریم امامی (تاریخ‌دان)، مهدی کوثر (رئیس دانشکدهٔ معماری دانشگاه تهران)، علی لاجوردی و داریوش مهرجویی بودند.

تحلیل معماری موزه هنرهای معاصر

طراحی ساختمان موزه که بسیار منحصربه‌فرد است، توسط کامران دیبا انجام شده است. در این ساختمان، تلفیقی از معماری سنتی به همراه مفاهیم فلسفی و مدرن به کار گرفته شده است. عناصر سنتی معماری ایرانی مانند گذرگاه، چهارسو و هشتی مورد استفاده قرار گرفته است. این طراحی چنان خاص و ویژه است که همانند آن در هیچ کشوری در منطقه یافت نمی‌شود.

طبق ادعای دیبا، ایده طراحی سازه را از کارهای افرادی مانند لوکوربوزیه و فرانک لوید رایت و موزه هنرهای مدرن نیویورک گرفته است. به دلیل آنکه بودجه کافی برای مشاهده موزه‌های سراسر دنیا وجود نداشت، ایده استفاده از معماری سنتی ایرانی به ذهن دیبا رسید.

معماری فضای داخلی موزه

سیرکولاسیون موزه هنرهای معاصر تهران در فضای درونی آن دیده می‌شود. مسیرهای مارپیچ و با شیب کم، افراد را به قسمت پایین هدایت می‌کند. نگارخانه‌های داخل ساختمان به هم متصل می‌شوند و بیننده به آسانی می‌تواند همه قسمت‌ها را ببیند. فضاهای موزه هنرهای معاصر پارک لاله به گونه‌ای است که گالری اول، نقطه ابتدایی و انتهایی بازدیدکنندگان است.

این سالن، قاعده‌ای 8 ضلعی دارد. ارتباط آن با سایر قسمت‌ها و کتابخانه و رستوران موزه، جالب توجه است. در قسمت پایینی مارپیچ، اثری از هنرمند ژاپنی (نوریوکی هاراگوچی) به نام ماده و فکر دیده می‌شود. دیوارهای موزه به صورت بسته، کم روزنه، دژ مانند و سنگین ساخته شده‌اند. این موضوع باعث می‌شود این سازه به عنوان یک اثر قدیمی و تاریخی به نظر برسد.

در سال 1396، پس از 40 سال از ساخت این اثر، بازسازی موزه هنرهای معاصر شروع شد. این بازسازی شامل مرمت ساختمان، برخی از آثار و … است. در این تعمیرات، آثار جاکومتی به داخل موزه منتقل می‌شود، تجهیزات نور تعمیر می‌شود، ریل‌ها عوض می‌شود و تعمیرات دیگری نیز صورت می‌گیرد. می‌توانید پلان موزه هنرهای معاصر را در اینترنت ببینید.

آثار موجود در موزه

آثار مهمی در سبک‌های پاپ آرت، فوتورئالیسم، مفهومی، مینی‌مالیسم و … در این مجموعه قرار دارند. بیشتر از 3 هزار اثر مهم و ارزشمند هنری از برترین هنرمندان و نخبگان در این موزه وجود دارد. 400 مورد از این آثار، ارزش بسیار بالایی دارند. آثار هنرمندان معروفی مانند رنه ماگریت، پابلو پیکاسو، ونسان ون گوگ، گوگن، ارنست، لویت، جاکومتی، رنوار و … در این مجموعه نگه‌داری می‌شود. مجموعه ارزشمند هنر نوگرا و معاصر ایران نیز در این مرکز وجود دارد.

به طور کلی 9 گالری در این مجموعه وجود دارد. 3 مورد از آن‌ها شامل نمایشگاه آثار بین‌‌المللی است. سایر گالری‌ها هم نمایشگاه‌های موقتی محسوب می‌شوند که در برخی فصول فعالیت می‌کنند. در باغ مجسمه موزه هنرهای معاصر تهران نیز تعداد زیادی اثر هنری از هنرمندان ایرانی و خارجی وجود دارد. مجسمه‌های برنزی ساخته پرویز تناولی نیز زینت‌بخش اطراف ساختمان است.

ساعت بازدید موزه هنرهای معاصر تهران

ساعت بازدید از این موزه دیدنی، هر روز از 10 صبح الی 18 عصر است. قیمت بلیط هنرهای معاصر تهران مناسب است و همه می‌توانند از آن دیدن کنند.

در این مقاله با ریز فضاهای موزه هنرهای معاصر آشنا شدید. اگر از این موزه بی‌نظیر دیدن کرده‌اید، نظرات خود را در سایت فانزی به اشتراک بگذارید.