در هرمزگان افراد عرب زبان و بلوچ دیده می شوند ولی با این اوصاف این استان لباس محلی منحصر به فردی دارد که گویای فرهنگ، آداب و رسوم و تاریخ این منطقه است.

لباس محلی زنان هرمزگان

لباس زنان هرمزگانی رنگ و طرح و نقش زیبایی دارد. قد پیراهن آنان با توجه به مناطق مختلف این استان گاه بلند تا مچ پا وگاهی تا زیر زانو است.جنس پارچه ی لباس بانوان هرمزگانی به خاطر گرمای هوا اغلب سبک و نازک است. در لباس آن ها بیشتر از رنگ های آبی، بنفش، صورتی و سبز استفاده می شود.

اورنی: روسری ای است که با پارچه ی حریر و یا شیفون تهیه می شود. اورنی دارای تزئینات بسیاری به صورت گل های ریز و درشت بته جقه ای، گل بادامی و… است که در جلو صورت و سطح داخلی اورنی با پولک و گلابتون و یا نخ های طلایی و نقره ای گلدوزی می کنند. این روسری نسبت به جلیبل های دیگر استفاده ی راحت تر و ساده تر دارد و در رنگ های شاد و زنده ی سبز، قرمز، نارنجی، زرشکی و آبی تهیه می شود که با رنگ لباس ها نیز هماهنگ است. اورنی را دور سروصورت می‌پیچند و یک قسمت آن را روی سینه آزاد رها می‌کنند که در اصطلاح محلی به آن کول گفته می‌شود.

برقع: مهم ترین ملحقات پوشاک بانوان هرمزگانی برقع است که علاوه بر جنبه ی تزئینی، جنبه ی کاربردی نیز دارد و نوعی حجاب محسوب می شود. اغلب بانوان ساحل نشین قشم، بندرلنگه، جاسک و بندر عباس از برقع استفاده می کنند اما بانوان مناطق رودان، حاجی آباد و بستک از آن استفاده نمی کنند. بانوان هرمزگانی علاوه بر لباس از انواع زیورآلاتی که تعدادی از آن ها فقط متعلق به هرمزگان است استفاده می کنند.

پیراهن: از انواع پیراهن زنان هرمزگانی می توان به کندوره، گون، اشکم، نشته، آستین فراخ، کلوش، عجمی، چینی، گشاد عربی و ساده شلالی اشاره کرد.

کندوره که در واقع همان پیراهن گاندورا اسپانیایی و اروپایی است، یکی از پیراهن های مشهور زنان بندر عباس محسوب می شود. کندوره را اعراب مسلمان در قرن هشتم میلادی به جنوب ایتالیا و اسپانیا بردند. کندوره بیشتر در نواحی مرکزی و قسمتی از شمال غربی استان هرمزگان به‌ویژه در بندرعباس، بندر خمیر، کنگ و بندر لنگه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ناحیه ی دور کمر این لباس حاشیه ی نواردوزی پهنی وجود دارد. اندامی بودن کندوره و اندازه ی قد آن که تا زانو است باعث دیده شدن زیبایی های شلوار بندری می شود و شاید به همین علت رایج ترین پیراهن در بین زنان و دختران جوان بندری این پیراهن است. پیراهن کندوره که در گذشته به آن چهار درزی نیز می گفتند در واقع دارای شش درز بوده و جنس آن از پارچه های چیناوی، بمبایچی، چالوس، اطلسی رنگارنگ و ابریشمی بود. رنگ این پیراهن اغلب زرد، قرمز، بنفش، سرخابی، سبز، نارنجی، صورتی و به ندرت آبی فیروزه ای است. بانوان هرمزگانی علاوه بر کندوره از یک زیر پیراهن سفید فاقد آستین که از جنس پارچه های نخی و نازک است استفاده می کنند.

پیراهن کمرچین: پیراهن کمرچین نسبت به دیگر لباس های استان هرمزگان از قدمت بیشتری برخوردار است. در گذشته پیراهن کمر چین در بندر عباس و شهرهای اطراف آن مانند میناب و رودان طرفدار بیشتری داشت. این پیراهن گاهی با یقه ی گرد و بالاتنه ای ساده دوخته می شود و گاهی هم با یقه هفت و برشی دالبری شکل در زیر سینه دوخته می شود. آستین های این پیراهن شامل تکه ی آستین و سر آستین ها می باشد. این پیراهن دارای دو تکه می باشد که هر تکه دو برابر تکه ی قبلی است و با چین های منظم به هم وصل می شوند که در این صورت دامن حالتی چین دار و پف به خود می گیرد. اندازه ی قد این دامن تا بالای زانو است. بر روی این دامن جیب های کیسه مانند دوخته می شود که بر اساس سلیقه ی افراد متفاوت است. پیراهن کمر چین با یقه دلبری،سینه پوپی،سینه کفتری و یقه ذوزنقه ای با پارچه‌های اطلس و گرانبها برای مجالس عروسی و پارچه‌های وال و چیت و نخی بسته به مراسم مورد استفاده دوخته می‌شود. این پیراهن همراه شلواری که گشادی آن از کمر تا دمپا به یک اندازه می باشد و کمر شلوار را لفیفه ای دوخته و کش می کشند استفاده می شود. این شلوار نمایی مانند دامن دارد و دو درز پهلوی شلوار و دمپای آن را با نوارهای تزئینی، زری و یا با چرخ گلدوزی می کنند. نوع تزئینات این شلوار در نقاط مختلف متفاوت است.

شلوار بندری: شلوار بندری که در هرمزگان به آن شلوار دمپا تنگ می گویند از مچ تا زانو تنگ بوده و از زانو تا کمر حالت لوزی شکل به خود می گیرد و کاملاً گشاد و راحت می شود. برای استفاده ی روزمره جنس این پارچه از تترون، پوپلین و چیت است ولی برای مجالس و عروسی ها از پارچه های کلفت و زری دار مانند اطلس، زربفت و ساتن استفاده می کنند. رنگ این شلوارها قرمز، سبز، زرد، نارنجی و آبی است. دمپای این شلوار را برای راحتی در هنگام پوشیدن به طرف داخل پا چاک می دهند که با زیپ یا دکمه ای دست ساز بسته می شود. دمپای شلوارهای بندری از مچ پا تا روی زانو تزیینات بسیار زیبایی دارد. انواع مختلف تزئینات شلوار بندری با توجه به محل و نوع جغرافیا عبارت اند از : بادله تمام،ودویی دستی،ودوییچرخی،پولکی،حاشیه ای،سرپارچه ای،گلابتونی،خوس لنگه ای،ودویی اطلسی و نخی.

چادر: چادر بانوان هرمزگانی اغلب به رنگ خاکستری مایل به آبی، قهوه ای و خردلی می باشد. چادر بندری را در دو شیوه ی لا نیم لا و کول زدن می بندند. در شیوه ی اول یک گوشه را با دست بر روی دوش می‌اندازند و طرف دیگر آزاد است و در شیوه دیگر یک طرف چادر را دور سر می‌پیچیدند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می‌کنند.

رقص محلی هرمزگان

رقص محلی بندری چِمَک نام دارد و به معنای با ناز و کرشمه راه رفتن و در هنگام راه رفتن اندام خود را پیچ و تاب دادن است. اغلب در ابتدا چِمَک بندری با تکان دادن شانه ها (سرکَنگِی) شروع می شود. در ادامه این رقص محلی با کمر و هماهنگی دست و به خصوص پاها ادامه می یابد.

ریتم موسیقی منطبق با حرکات اجزای بدن و سرعت آن ها نواخته می شود. موسیقی دهل مناسب حرکات بسیار تند چِمَک بندری که توسط سرشانه ها، کمر و پاها اجرا می شود می باشد. این موسیقی انطباق کامل با روحیه ی مردانه دارد.

در رقص محلی هرمزگانی حرکات آرام دست بانوان که گروهی را با علایمش به دنبال خود روان می دارد توسط موسیقی جفتی که اولا صدایی زیر و نوایی ممتد دارد و بسیار ظریف است اجرا می شود. این رقص و موسیقی نشانه ی همبستگی و نماد نیروی پیوند دهنده ی زنانه است.

حرکت شانه ها به زیر و دوباره بالا آمدن آن ها نشانه ی باز یافتن توازن رقصنده است. در واقع این حرکت نشان می دهد که رقصنده با از دست دادن و بازیافتن قدرت، خود را در برابر زندگی به نمایش می گذارد.

از دیگر رقص هایی که مردم استان هرمزگان انجام می دهند رقص هایی هستند که ظاهراً برای دفع بعضی بادها و درمان بیماران بیماران سودمند است. باورهایی مربوط به بادهای زار که از راه اتیوپی (حبشه) در سرزمین های اسلامی راه یافته اند در ایران، مصر، عربستان و عمان دیده می شود. سلمانان و مسيحيان اتيوپی، بر اين باوراند که زار از جمله ارواح خبيثه ای است که در رودها و چشمه ها به سر می برند و گاه در کالبد انسان ها نيز وارد می شوند. انجام پاره ای مراسم، به ويژه رقص های گوناگون، اين ارواح را مجبور به ترک کالبد انسان می کند. اين کار بيش تر توسط زنی انجام می شود، و مراسم چند شبانه روز به درازا می کشد. رقص همراه با صدای طبل های کوچک و بزرگ است. در سومالی نيز همين رقص به نام «سار» وجود دارد.

موسیقی استان هرمزگان

موسیقی استان هرمزگان سرشار از شور و انرژی می باشد. علاوه بر ساکنان محلی مهاجران بسیار قدیمی آفریقایی نیز در این منطقه زندگی می کنند؛ به همین دلیل به عقیده ی بسیاری از کارشناسان موسیقی سواحل جنوب ایران با موسیقی بومیان آفریقایی پیوندی عمیق و ریشه دار دارد. صورت های مختلف اجرای موسیقی در هرمزگان به صورت زیر است :

سبالو
سبالو آوازی است که توسط خوانندگانی که دایره وار کنار هم می نشینند اجرا می شود. خوانندگان سبالو هم زمان با اجرای آن شانه های خود را مرتباً به طرف راست و چپ حرکت می دهند. رقص و موسیقی سبالو متاثر از موسیقی آفریقایی است.

یزله
در این موسیقی به متن اهمیت زیادی نمی دهند و مولودی بیش از همه اهمیت دارد. این موسیقی توسط گروهی از خوانندگان غیر حرفه ای اجرا می شود و تنها با دست زدن همراه است.

لیوا
این نوع موسیقی از موسیقی عربی و آفریقایی به خصوص سواحل زنگباز به این منطقه آمده است. برای
(Punka، پونکه ((Joffa، جفه ((pipaاجرای لیوا از دهل های بزرگ و کوچکی همچون پیپه (
استفاده می شود. موسیقی لیوا با رقص فردی و جمعی با ریتم های خاص اجرا (Tovairiو تویری (
می شود و بیشتر در مراسم شادی و سرور اجرا می شود.

زار
در موسیقی زار از سازه های مختلفی استفاده می شود که یکی از آن ها تبیره یا تنبوره است. این موسیقی توسط بابازار یا شخص دیگری که او اجازه نواخته می شود. مضراب این ساز از شاخ گاو یا گوسفندی که برای اجرای مراسم قربانی شده، ساخته می شود.