کاخ نیاوران، نگین کاخ­‌های تهران

کاخ نیاوران با معماری زیبا و چشم­‌نوازش از مدرن­ترین کاخ­‌های تهران و آخرین کاخ شاهنشاهی ایران پیش از انقلاب اسلامی است. کاخ نیاوران، تنها کاخی است که پهلوی دوم بعد از تخریب چند سازه­‌ی کوچک در باغ نیاوران بنا نهاد و از آن به عنوان اقامت­گاه دائمی خود و خانواده­‌اش استفاده کرد. مجموعه‌­ی باغ نیاوران مملو از زیبایی­‌های طبیعی و معماری‌­های چشم‌نواز است و کاخ‌­ها و ساختمان‌­های متعدد آن تاریخ جالب و پرفراز و نشیبی داشته­‌اند. این کاخ زیبا، یکی از جاهای دیدنی تهران محسوب می‌شود.

تاریخچه و معرفی کاخ‌­های نیاوران

منطقه‌­ای که امروزه کاخ نیاوران، کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمدشاهی، و چندین موزه و ساختمان منحصربه‌فرد دیگر را دربرگرفته در شمال تهران واقع شده‌­است. که مساحتی حدود  یازده هکتار دارد. این مجموعه گنجینه‌­ای گرانبها از تاریخ و تمدن ایران محسوب می‌­شود و روزانه بازدیدکنندگان داخلی و خارجی بسیاری را مجذوب خود می‌­کند.

اول­ین‌بار پادشاهان قاجاری بودند که برای سکونت خود، این منطقه را نشان کردند. فتحعلی‌­شاه قاجار این مکان را به منظور اقامت تابستانی پسندید و نی­زاری که در کنار روستای «گرده وی» بود را با باغ ییلاقی خود جایگزین نمود که بعدا «نی­آوران» نامیده­‌شد (اشاره به اینکه باغ در مکان سابق یک نی­زار بنا شده‌­بود). با گذشت زمان نام این باغ تغییر یافت و به شکل «نیاوران» مورد استعمال عموم قرار گرفت.

کاخ صاحبقرانیه در کاخ نیاوران

بعد از محمدشاه قاجار که فقط سازه­ای کوچک در این باغ بنا­کرد، ناصرالدین‌­شاه ساختمانی باشکوه و درخور این پادشاه قاجار ساخت و از آنجا که او خود را صاحب­قران می­‌نامید، این کاخ را هم «کاخ صاحبقرانیه»  نام نهاد که امروزه نیز پابرجاست و از قطعات ارزشمند در مجموعه‌­ی باغ نیاوران محسوب می‌­شود. این ساختمان در دو طبقه بناشده و دارای قسمت‌­های متنوعی از جمله شاه­نشین، کرسی­خانه، حمام، تالار آینه و چندین خانه‌ی کوچک برای اقامت زنان حرمسرا بوده است.

موزه‌­ی شگفت‌­انگیز جهان‌­نما

موزه‌­ی جهان‌­نما، یکی از بخش­‌های بسیار جالب و دیدنی در این قصر به حساب می‌­آید که در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه واقع شده‌است. تابلوهای نقاشی و اشیاء و اثاثیه‌­ی بسیار گرانبها و ارزشمندی را شامل می‌­شود. که به عنوان هدیه به فرح دیبا داده‌­شده­‌بود، یا اینکه در سفرهای خارجی خریداری شده­‌بودند. این مجموعه به درستی جهان‌­نما نامگذاری شده‌­است و آثاری ارزشمند از سرتاسر جهان را به نمایش گذاشته‌است.

حوض­خانه کاخ صاحبقرانیه

حوض­خانه از دیگر قسمت­‌های کاخ صاحبقرانیه است که معماری بسیار جالبی دارد. حوض­خانه در طبقه پایینی کاخ صاحبقرانیه واقع شده و ورودی حرمسرای ناصرالدین شاه قاجار بوده‌است. حرمسرای مذکور که در کنار ساختمان کاخ واقع شده‌­بود، در زمان رضا­شاه پهلوی تخریب شد اما حوض­خانه برجاماند. گچ­‌بری­‌ها و ارسی­‌های زیبای این حوض­خانه، آن را به یکی از زیباترین بخش­‌های کاخ صاحبقرانیه تبدیل کرده است.

کوشک احمدشاهی

دیگر ساختمان ارزشمند در مجموعه باغ نیاوران کوشک احمدشاهی است که در اواخر دوره قاجاریه بنا شده‌است. مساحت کوشک 800 متر است و در دو طبقه ساخته شده است. احمد شاه از این کوشک به عنوان استراحت‌گاه ییلاقی استفاده می‌­کرد و بعد از او رضاشاه پهلوی در آن ساکن شد. آجرنمای بیرونی این ساختمان، بسیار زیبا و چشم‌نواز است و از مشخصه­‌های جالب کوشک محسوب می شود.

در سرسرای ساختمان، یک حوض مرمر هست که شش اتاق و دو راهرو آن را محاصره کرده‌­اند. طبقه‌ی دوم یک ایوان سرتاسری دارد که در واقع به همین دلیل، این ساختمان را کوشک می­‌نامند، یعنی ساختمانی کوچک که از هر زاویه می‌­تواند دیدی کامل از فضای سبز اطرافش داشته باشد. در زمان رضا­شاه مجموعه‌­ی کاخ صاحبقرانیه و کوشک احمدشاهی مرمت شد و مورد استفاده قرار گرفت. رضاشاه کاخ صاحبقرانیه را محل کار و کوشک احمدشاهی را محل سکونت خود کرد. برای مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه هم قرار بود که از این دو ساختمان استفاده شود. اما به دلیل سردی هوا تصمیم گرفتند که مکان دیگری را در نظر بگیرند.

کاخ اصلی نیاوران

کاخ اصلی نیاوران در گوشه‌­ی شمال شرقی باغ نیاوران واقع شده‌است. محمدرضا پهلوی دستور ساخت این کاخ را داد و بعد از حدود 9 سال که زمانی به نسبت طولانی برای پروژه‌های پهلوی محسوب می شد، در سال 1346 این ساختمان تکمیل و آماده‌­ی بهره­‌برداری شد. کاخ نیاوران نه هزار مترمربع مساحت دارد و در دو طبقه و با یک نیم‌­طبقه بنا شده‌است.

در ابتدا منظور از ساخت کاخ نیاوران پذیرایی از میهمانان اشرافی و خارجی بود اما در زمان تکمیل به عنوان محل سکونت محمدرضاشاه و خانواده­‌ی او تغییر کاربری داد و تغییراتی در آن اعمال شد. محسن فروغی، استاد و رئیس وقت دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران که از معماران برجسته‌­ی ایرانی محسوب می‌شود کار طراحی این کاخ را برعهده داشت. او در طراحی فضاسازی معماری داخلی کاخ از طرح­‌های چهار­ضلعی استفاده کرد و از معماری ایرانی الهام گرفت و تکنولوژی مدرن را به شکلی زیبا و جالب در آن تلفیق کرد.

لابی کاخ نیاوران

لابی کاخ محوطه­‌ی بزرگی را شامل می شود که اتاق­‌هایی ازجمله سینمای اختصاصی، غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار، و تالار آبی در اطراف آن واقع شده­‌اند. طبقه‌­ی بالایی کاخ اتاق استراحت و کار محمدرضا­شاه و فرح دیبا را شامل می‌­شود. به‌علاوه­‌ی اتاق فرزندان و ندیمه­‌های آنها. از مشخصه­‌های جالب و منحصر­به‌فرد این کاخ، سقف بازشونده‌­ی آن است که با برق کار می کند و باز می شود تا نور آفتاب به سرسرای کاخ بتابد.

اتاق لباس شاه در کاخ نیاوران

در فاصله‌­ی سال‌های 1382 تا 1388 این کاخ جهت مرمت و تجهیز بسته بود. اما امروزه این کاخ یکی از جاذبه‌­های گردشگری مجموعه‌­ی نیاوران است. همچنین در طول یک مسیر مشخص قسمت­‌های مختلف و موزه‌­های شگفت­‌انگیز کاخ نیاوران را برای بازدیدکنندگان به نمایش می‌­گذارد. در انتهای مسیر بازدید اتاقی هست که لباس­‌های رسمی محمد­رضا­شاه را نگاه می‌­دارد. فضای داخلی کاخ با مجموعه‌­ای بسیار ارزشمند از تابلوهای نقاشی ایرانی و خارجی، ظروف چینی و اشیاء تزئینی و فرش‌های نفیس ایرانی زینت یافته است.

موزه خودروهای کاخ نیاوران

موزه خودروهای پهلوی در گذشته گاراژ خودروهای شاهنشاهی بوده و امروزه به عنوان موزه تغییر کاربری یافته تا بتواند در محیطی ایمن و حفاظت‌­شده بخشی از آثار تاریخی آن زمان را نگهداری کند. در این ساختمان خودروهای خاندان پهلوی که شامل چندین دستگاه اتومبیل و موتوسیکلت سنگین و سبک (متعلق به فرزندان پهلوی) می باشد نگهداری می‌شوند. که ارزش بسیار بالایی دارند اما باید توجه داشت که این یک موزه‌­ی تخصصی اتومبیل نیست و هدف از نمایش این اتومبیل­‌ها نوعی روایت تاریخی بوده است.

آدرس دقیق کاخ نیاوران و دسترسی

مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران در میدان شهید باهنر (نیاوران) تهران واقع شده‌­است و ساده­‌ترین راه دسترسی استفاده از اتومبیل است که البته با توجه به امکان کمبود محل پارکینگ بهتر است از آوردن وسیله نقلیه شخصی خودداری کنید.

مسیرهای اصلی دسترسی به آن از هر سمت به شرح زیر است:

از جنوب و از سمت میدان نوبنیاد، خیابان پاسداران به میدان باهنر ختم می‌­شود.

از غرب و از سمت میدان تجریش، خیابان شهید باهنر شما را به نیاوران و میدان باهنر می‌­رساند.

از شمال هم خیابان پور­ابتهاج شما را به مقصد می­‌برد.

از شرق تهران هم از سمت دارآباد می توان به کاخ نیاوران رسید.

اگر قصد دارید با مترو به کاخ نیاوران بروید، بهترین مسیری که در حال حاضر وجود دارد این است که در ایستگاه میدان تجریش پیاده شوید و با تاکسی‌­هایی که در محل هستند به میدان باهنر بروید.

مدت زمان پیشنهادی فانزی

اگر به فضاهای طبیعی و معماری زیبا و چشم نواز ایرانی علاقه دارید، مجموعه کاخ‌های نیاوران و موزه­‌های دیدنی آن می‌تواند تجربه‌­ای بسیار بیاد ماندنی برای شما فراهم سازد. برای اینکه بتوانید بطور کامل از قسمت‌های مختلف دیدن کنید و اوقات لذت بخشی را در این مجموعه سپری کنید حتما بین 4 تا 6 ساعت وقت بگذارید. سعی کنید زمان بازدید را برای قبل ­از ظهر روزهای بهاری و تابستانی برنامه‌­ریزی کنید. البته اگر با سرما رابطه‌­ی خوبی دارید می‌­توانید از نمای برفی باغ هم در فصل زمستان استفاده­‌ی مبسوط داشته باشید.