حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام یکی از زیارتگاه های مورد توجه شیعیان است که ساخت آن و حوادثی که در آن رخداده است داستان پر کششی دارد. در روایات داریم که زیارت حضرت عبدالعظیم در روز پنجشنبه ثواب زیارت حرم امام حسین علیه السلام در کربلا را دارد.

آرامگاه حضرت عبدالعظیم در شهر ری ، جنوب شهر تهران قرار دارد. این آرامگاه با آرامگاه امام زاده حمزه وامام زاده طاهر از قرن سوم تا کنون ، یکی از مشهورترین اماکن زیارتی ایران بوده است. این مکان مذهبی تاریخی مربوط به دوره ایلخانی ، صفویه و دوره قاجار است که در تاریخ 11 بهمن 1334 با شماره ثبت 406 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

زمانیکه حضرت عبدالعظیم طی مهاجرتی که از عراق به ایران  به دلیل فرار از جور خلفای عباسی کرد ، وارد شهر ری شد و در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر اقامت کرد . خبر ورود او در بین شیعیان شهرپیچید. یکی از شیعیان ، پیامبر را در خواب میبیند ، پیامبر در خواب به او میگوید یکی از فرزندان من به این شهر آمده و در کوی بردگان زندگی میکند ، او به زودی از دنیا میرود و نزدیک درخت سیبی در باغ عبدالجبار بن عبدالوهاب مدفون میشود و پیامبر درخت معهود را به او نشان میدهد. او فردای آن شب به خانه صاحب باغ رفته و به او می گوید میخواهد باغ را بخرد، صاحب باغ دلیل را می پرسد و او هم خواب دیشب خود را برای او تعریف می کند ، صاحب باغ می گوید او هم چنین خوابی دیده و قصد دارد باغ را وقف سادات و شیعیان کند.

درباره مرگ حضرت عبدالعظیم دو نظر وجود دارد ، عده ای قائل بر این هستند که وی بیمار شد و به دلیل بیماری از دنیا رفت و عده ای دیگر معتقدند ایشان به شهادت رسیدند. هنگامی که خواستند ایشان را غسل بدهند کاغذی را در پیراهنش میابند که خود را اینگونه معرفی کرده بود : من ابوالقاسم پسر عبدالله پسر علی پسر حسن پسر زید پسر حسن بن علی بن ابیطالب هستم.

معماری آرامگاه حضرت عبدالعظیم (س)

بنای نخستین این آرامگاه در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری مطابق با قرن نهم میلادی تغیییر اساسی کرد . درگاه اصلی ورودی آن که در شمال حرم قرار دارد به فرمان حاکمان آل بویه و سپس به همت مجدالملک قمی تکمیل شد.

بنای حرم در بخش پایین چهار گوشه است ، سلجوقی بر فراز چهار گوشه حرم چهار گوشواره یعنی چهار طاق مورب احداث کرده اند ، اندازه هر ضلع  این چهار ضلعی  8 متر است  ، بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزده ضلعی ساخته اند . روی این شانزده ضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده است . تمام این بخش ها از درون آینه کاری شده است . تعمیر اساسی این بخش در زمان شاه طهماسب صفوی انجام گرفته است ، صحن ها و ایوان آستانه از آثار تاریخی دوره صفویه به حساب  می آید. در دوره قاجار تعمیرات و اضافات زیادی صورت گرفت . پوشش طلایی گنبد به فرمان ناصرالدین شاه در سال 1270 هجری قمری انجام گرفته است. قدیمی ترین اثری که در بنای فعلی آستان مقدس وجود دارد ، سر در آجری دوران سلجوقی  مربوط به سال های حدود 495 تا 498 هجری است.

در دوران قاجارصحن ها ، غرفه ها ، بازار و ایوان های اطراف صحن و همچنین کفشداری ، ساختمان مدرسه امین السلطان در شمال شرقی صحن ، باغ جیران در غرب آستان و باغ توتی در غرب صحن بزرگ و بالاخره ساختمان بقعه و گنبد بزرگ امام زاده طاهر احداث گردیدند.

بقعه امام زاده حمزه مشتمل بر حرم و فضای اطراف آن که مزین به آینه کاری و ضریح نقره است مربوط به اواسط دوره قاجار میباشد که دارای ایوان بزرگ شرقی و مسجد بالا سر است که در جنوب غربی حرم قرار دارد.

در زمان پهلوی تغییر چندانی در بناهای آستان به وجود نیامد ، فقط چند جاده کمربندی برای سهولت در رفت و آمد ایجاد شد.بعد از انقلاب نیز به دلیل جنگ تحمیلی حرم دست خوش تغییر نشد ، تا اینکه طرح  ملی – مذهبی بازسازی حرم در سال 1369 آغاز گردید.

طرح بزرگ بازسازی حرم عبدالعظیم در زمینی به وسعت 60000 متر مربع انجام شد ، این طرح شامل احداث  دانشکده علوم حدیث ، مصلای بزرگ ری ، رواق های جدید ، ساختمان اداری آستان مقدس ، تالار ها ، صحن امام زاده حمزه ، صحن امام زاده طاهر ، حوزه علمیه برهان ، کتابخانه ری ،دار الشفاء کوثر، موزه آستان مقدس ، مهمانسرا ، بست های جنوبی و شمالی ( نگارخانه عترت ) ، پارکینگ ، سرویس بهداشتی و… بود که همگی ایجاد گردیده است.

مشاهیر مجاور حرم عبدالعظیم حسنی

بسیاری از مشاهیر ایران در جوار ضریخ و رواق های اطراف ، عمدتا در باغ طوبی ، به خاک سپرده شده اند. از جمله : آیت الله ابوالقاسم کاشانی و همسرو پسر ایشان ، علامه محمد قزوینی ، ناصرالدین شاه قاجار، عباس اقبال آشتیانی ، ملا علی کنی ، شیخ محمد خیابانی ، ستارخان و …

در دوره پهلوی آرامگاهی در جوار آین آستان برای رضا شاه پهلوی در نظر گرفته شده بود که پس از انقلاب تخریب شد.

ساعات و ایامی که حرم حضرت عبدالعظیم میزبان زائرین محترم میباشد

ایام عادی : 6 ماهه اول سال یک ساعت قبل از اذان صبح تا ساعت 30 دقیقه بامداد ، 6 ماهه دوم سال یک ساغت قبل از اذان صبح تا ساعت 23:30

ایام تعطیل : شب های جمعه و مناسبت های مذهبی ویژه به صورت یکسره باز میباشد.

ایام غیر تعطیل ویژه : عرفه ، شب وفات حضرت عبدالعظیم و در شب اول مسلمیه به صورت یکسره باز میباشد.

ماه مبارک رمضان : در تمام ایام ماه مبارک حرم یکسره باز میباشد.

بازار قدیم شهر ری

همیشه در کنار زیارتگاه ها ، مراکزی برای تامین نیازمندی های زائران و خرید سوغات وجود داشته است . در مجاورت حرم حضرت عبدالعظیم هم از گذشته این مکان وجود داشته و بر اساس منابع تاریخی شاه طهماسب اول صفوی دستور احداث وو وقف 24 باب مغازه برای رفع حوائج زائران صادر کرده است. این بازار در شمال حرم حضرت عبدالعظیم قرار دارد. بازار ری از دو راسته تشکیل شده است که در محل تلاقی خود چهار سوق تشکیل می دهد . این محل از گذشته های دور یکی از مراکز فروش ادویه ، داروهای سنتی و کالاهای تجاری است . این بازار دارای ساختاری از گچ ، آجر ، خشت وگل است.

مجتمع تجاری بازار ری

هنگام اجرای طرح بزرگ ملی – مذهبی توسعه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) مجریان طرح به این مطلب توجه داشتند که با اصلاح و افزایش بافت های فرسوده حرم بازاری جدید با ویژگی های مدرن نیز برای خدمات دهی به زائران محترم مهیا کنند ، لذا در ضلع غربی حرم زمینی به مساحت 6235 متر مربع از شهرداری خریداری شد و پس آن مجتمع تجاری بزرگی به نام بازار بزرگ ری احداث گردید. این بازار از املاک غیر موقوفه حرم عبدالعظیم میباشد.

این بازار دارای سه طبقه  و 509 واحد تجاری که انواع کالا و اجناس ازقبیل پوشاک ، کیف و کفش ، پارچه ، اسباب بازی ، انگشتر و بدلیجات ، جانماز، مهر و تسبیح  ، انواع ادویه و خوراکی در آن به فروش میرسد .

در این بازار بانک ، آبمیوه فروشی و رستوران وجود دارد.

دسترسی مجتمع تجاری بازار ری

از شمال : خیابان فدائیان اسلام ، میدان شهر ری ، خیابان و بازار حضرتی ، آستان مقدس ، ضلع غربی آستان

از غرب : بزرگراه آزادگان ، خیابان شهید رجایی ، میدان نماز ، میدان شاملو ، میدان ساعی ، میدان مدرس