میراث ثبت شده ایران در یونسکو

1- چغازنبیل در شوش استان خوزستان

چغازنبیل که در 45 کیلومتری جنوب شهر شوش و در منطقه باستانی هفت تپه واقع شده است نخستین آثار ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. چغازنبیل بخش به جا مانده از شهر دوراونتش است که دارای عبادتگاه های باستانی بسیاری است و در حدود 1250 پیش از میلاد در زمان ایلامی ها ساخته شده است. این بنا 105 متر طول و عرض و 52 متر ارتفاع دارد و از آجر ساخته شده است. این اثر در تاریخ 19 اردیبهشت 1358 (1979) به ثبت جهانی رسیده است.

2- تخت جمشید در مرودشت استان فارس

تخت جمشید که در 10 کیلومتری شمال مرودشت و 57 کیلومتری شیراز واقع شده است جزو معروفترین آثار ایران که در یونسکو ثبت شده است محسوب می شود. این اثر که در دوران پادشاهی داریوش بزرگ، خشایار شاه و اردشیر ساخته شده است در سال 1979 به لیست آثار جهانی یونسکو اضافه شده است. قدیمی ترین بخش این بنا مربوط به سال 518 پیش از میلاد می باشد. تخت جمشید در حدود 50 سال محل برگزاری مراسم آئینی و جشن ها به خصوص جشن های نوروز بوده است.

3- میدان نقش جهان در اصفهان

میدان نقش جهان که در دوران قبل از انقلاب با نام میدان شاه و پس از آن با نام میدان امام شناخته می شود در اردیبهشت سال 1358 (1979) در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار گرفت. بناهای تاریخی ای که در چهار سمت این میدان واقع شده است شامل عالی قاپو،مسجد شاه (مسجد امام)، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه می باشد. در دوران شاه عباس و پادشاهان پس از او در این محل چوگان، رژه ارتش و نمایش های مختلف برگزار می شد.

4- تخت سلیمان در تکاب روستا آدربایجان غربی

این اثر که در سال 1382 (2003) جزو آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است در نزدیکی شهر تکاب و روستای شهر تخت جمشید (در گذشته نصرت آباد) و 45 کیلومتری شمال شرقی این شهر واقع شده است. در دوره های مختلف مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان افراد در این محل زندگی می کردند. بناهایی همچون چهار طاق آتشکده و سازه های آئینی نیایشگاه آناهیتا، کاخ های دوران ساسانی و ساختمان های مربوط به ایلخانی در این مکان قرار دارد.

5- ارگ بم در کرمان

ارگ بم که در قرن پنجم پیش از میلاد ساخته شده است و در مسیر جاده ابریشم واقع شده است بزرگترین بنای خشتی جهان محسوب می شود. ارگ بم در سال 1382 در زلزله به کلی نابود و پس از آن در لیست میراث یونسکو به ثبت رسید و روند بازسازی آن در حال انجام است.

6-پاسارگاد در سعادت شهر استان فارس

این اثر که مجموعه ای از سازه های بر جای مانده از دوران هخامنشیان محسوب می شود در تیرماه 1383 (2004) به عنوان پنجمین مجموعه ایرانی در لیست آثار جهانی یونسکو قرار گرفت. آثار تاریخی زیادی از جمله آرامگاه کوروش بزرگ، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه ی بلاغی در این محل قرار دارد.

7- گنبد سلطانیه در زنجان

گنبد سلطانیه سومین گنبد بزرگ جهان است که در سال های 1302 تا 1312 در باروی شهر قدیم سلطانیه (پایتخت ایلخانان) ساخته شده است. این مسجد هشت ضلعی که از نظر معماری و تزیین و بزرگی در دنیا معروف است در تیرماه سال 1384 در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است. این گنبد دارای هشت مناره می باشد.

8- سنگ نبشته بیستون در کرمانشاه

مجموعه تاریخی بیستون در تیرماه سال 1385 در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. این سنگ نبشته که از دوران هخامنشیان بر جای مانده است در شهر هرسین در 30 کیلومتری شهر کرمانشاه واقع شده است و اولین متن شناخته شده ی ایرانی محسوب می شود.

9- مجموعه کلیساهای آذربایجان در آذربایجان غربی و شرقی

این مجموعه کلیساها در سال 1387 (2008) به عنوان نهمین اثر ایران در مجموعه جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این کلیساها شامل قره کلیسا، کلیسای استفانوس مقدس، کلیسای مریم مقدس دره شام، کلیسای چوپان و کلیسای زور زور می باشد.

ما پیش از این در مورد کلیسا های تهران مقاله‌ای منتشر کردیم که میتوانید آن را در فانزی مطالعه کنید. به زودی راجع به کلیساهای آذربایجان نیز مقاله‌ای جامع منتشر خواهیم کرد.

10-سازه های آبی شوشتر

این سازه های آبی که در دوران ساسانیان به عنوان محرک آسیاب های صنعتی ساخته شده است در سال 1388 (14 اثر این مجموعه) در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این مجموعه شامل ساختمان آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی برای استراحت و تفریح است می باشد.

11- مجموعه تاریخی بازار تبریز در آذربایجان شرقی

این بازار که در سال 1389 در فهرست آثار یونسکو قرار گرفت از بزرگترین و مهم ترین بازارهای سرپوشیده در ایران و همچنین آسیا محسوب می شود. این بازار حدود یک کیلومتر مربع مساحت دارد و بزرگترین بازار سرپوشیده جهان محسوب می شود.

12- آرامگاه شیخ صفی الدین در اردبیل

این آرامگاه که شامل ده ها اثر هنری متنوع همانند کاشی کاری معرق و مقرنس و گچ بری کتیبه های زیبا و خط خطاطان دوره صفوی می باشد در سال 1389 در لیست آثار یونسکو به ثبت رسیده است.

13- مجموعه نه باغ ایرانی

این نه باغ شامل باغایرانی پاسارگاد در پاسارگاد،باغ ارم در شیراز، باغ چهلستون در اصفهان، باغ فین در کاشان، باغ عباس‌آباد در مازندران، باغ شازده در کرمان، باغ دولت‌آباد در یزد، باغ پهلوان‌پور در مهریز و باغ اکبریه در بیرجند می باشند. این باغ ها در سال 2011 در فهرست آثار یونسکو قرار گرفته است.

14- مسجد جامع اصفهان

این اثر در سال 2012 در لیست آثار یونسکو قرار گرفته است. در این مسجد سبک های مختلف هنر معماری دوره های مختلف تاریخ و تمدن ایران دیده می شود. گفته شده که ساخت این مسجد جامع به قرون اولیه ی هجری و به زمان عباسیان بر می گردد.

15- برج گنبد قابوس در گنبد استان گلستان

این برج که در قرن یازدهم میلادی ساخته شده در سال 2012 در فهرست آثار یونسکو ثبت شده است و دارای شیوه ساخت و معماری بی نظیر می باشد.

16- کاخ گلستان در تهران

کاخ گلستان مربوط به دوره ی زندیه و قاجار است و 450 سال قدمت دارد. این اثر در سال 1392 (2013) به عنوان میراث یونسکو به ثبت رسیده است.

17- شهر سوخته در سیستان و بلوچستان

شهر سوخته که در 56 کیلومتری زابل و در حاشیه ی جاده زابل-زاهدان قرار دارد در سال 1393 در یونسکو به ثبت رسیده است.

18- میمند در کرمان

میمند روستایی صخره ای است که در سال 1393 جزو آثار یونسکو به ثبت رسیده است. در این محل کوچ های تابستانی و زمستانی توسط کوچ نشینان به وقوع می پیوندد.

19- شوش در استان خوزستان

شهر شوش که یکی از قدیمی ترین سکونت گاه های شناخته شده در جهان محسوب می شود ئر سال 1394 در لیست آثار جهانی یونسکو قرار گرفته است.

20- قنات ایرانی

این قنات ها که در سال 2016 در فهرست آثار یونسکو قرار گرفته اند شامل قنات های قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قناتهای حسن‌آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزد آباد میمه و قنات وزوان در بخش میمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اکبرآباد و قنات قاسم‌آباد بروات در کرمان می باشد.

21- دشت لوت

دشت لوت در جنوب شرقی ایران واقع شده است. این دشت دارای ویژگی های منحصر به فردی از جمله گرمترین نقطه جهان بودن با دمای ۱۰٫۷ درجه سیلسیوس، داشتن بلندترین کلوت های جهان، داشتن طولانی ترین کلوت های جهان، داشتن بلندترین تپه های ماسه ای جهان می باشد.

22- شهر تاریخی یزد

معماری شهر تاریخی یزد از بارزترین نمونه های معماری خاص اقلیم های گرم و خشک در جهان است. در مرکز هر محله معمولاً حمام، بازارچه، آب انبار، مسجد، حسینیه، لرد، کارگاه‌های کوچک، جوی آب (برای دسترسی به قنات) قرار دارد که بسیاری از این امکانات هنوز پابرجا هستند. جنبه ی ظاهری معماری شهر یزد بادگیرها، مناره ها و گنبدها هستند.